Ο Παυσανίας το χαρακτηρίζει «θέατρον, λίθου λευκού, θέας άξιον». Ηταν ένα από τα μεγαλύτερα στην αρχαία Ελλάδα, σημαντικός τόπος συνάντησης και φιλοξενίας πολιτιστικών εκδηλώσεων. Το αρχαίο θέατρο της Σπάρτης, που χρονολογείται από τον 2ο αιώνα π.Χ., ετοιμάζεται να αναστηλωθεί και να ανοίξει και πάλι τις πύλες του στο κοινό χάρη στη συνεργασία του Υπουργείου Πολιτισμού με το «Διάζωμα» και το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, η δωρεά του οποίου κατέστησε εφικτή την ολοκλήρωση της μελέτης αναστήλωσης. Με την έγκριση της μελέτης αυτής από το ΚΑΣ, καταβάλλεται πλέον προσπάθεια από το «Διάζωμα» για την ένταξη της υλοποίησης των εργασιών αποκατάστασης του θεάτρου σε ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, κυρίως μέσω του προτεινόμενου προγράμματος για μια πολιτιστική διαδρομή στην Περιφέρεια Πελοποννήσου, συνεκτικό στοιχείο της οποίας θα είναι τα αρχαία θεατρικά οικοδομήματά της.
Το μεγαλύτερο στον ελλαδικό χώρο
Το αρχαίο θέατρο Σπάρτης βρίσκεται στα βόρεια της σύγχρονης πόλης σε απόσταση περίπου 1χλμ από το κέντρο της και λιγότερο από 500μ. από το μνημείο το φερόμενο ως τάφος του Λεωνίδα. Καταλάμβανε τη νότια κλιτύ του λόφου της αρχαίας ακρόπολης. Είναι το σημαντικότερο ορατό αρχαίο μνημείο της Σπάρτης, σαφώς ταυτίσιμο και αναγνωρίσιμο ήδη από τους νεώτερους περιηγητές που επισκέφθηκαν την πόλη αναζητώντας τα ερείπια του ένδοξου αρχαίου παρελθόντος της.
Ξεχωρίζει για το μέγεθός του, καθώς και για την ποιότητα και την πολυτέλεια της κατασκευής του, που αντανακλάται στη χρήση εγχώριου λευκού μαρμάρου. Με διάμετρο κοίλου 141μ. ήταν ίσως το μεγαλύτερο θέατρο στον ελλαδικό χώρο και συγκρίνεται με αυτό της Δωδώνης με διάμετρο 136μ. και της Μεγαλόπολης με διάμετρο 131μ. Υπολογίζεται ότι ήταν σχεδιασμένο για να υποδέχεται περίπου 17.000 θεατές, χωρητικότητα που μπορεί να συγκριθεί με εκείνη του Διονυσιακού θεάτρου και υπερβαίνει κατά πολύ εκείνη του θεάτρου της Επιδαύρου.
Παρά το γεγονός ότι το αρχαίο θέατρο της Σπάρτης υπέστη σοβαρές φθορές από τις επιδρομές ξένων φύλων κατά την αρχαιότητα και τις κακότεχνες εργασίες που πραγματοποιήθηκαν στο χώρο κατά τον 19ο αιώνα, εξακολουθεί να αποτελεί ακόμα και σήμερα ένα ανεκτίμητης ιστορικής και αρχαιολογικής αξίας μνημείο.
Προστασία και ανάδειξη
Υστερα από έναν χρόνο εντατικών ερευνών και επιστημονικής τεκμηρίωσης, το «Διάζωμα» ολοκλήρωσε τη σχετική μελέτη και τη διαβίβασε στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο του Υπουργείου Πολιτισμού, το οποίο την ενέκρινε μετ’ επαίνων, στις 15 Οκτωβρίου 2013. Η μελέτη που εκπόνησε το «Διάζωμα» με την αρωγή του αρχιτέκτονα-μηχανικού Γουλιέλμου Ορεστίδη και τη στήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, παρουσιάζει αναλυτικά την τρέχουσα παθογένεια του μνημείου και τα μοναδικά αρχιτεκτονικά και δομικά χαρακτηριστικά του, ενώ περιλαμβάνει την αναλυτική πρόταση μεθοδολογίας και εργασιών αποκατάστασης, συντήρησης και αναστήλωσης του μνημείου. Βασικός στόχος των επεμβάσεων που προτείνει η μελέτη είναι η προστασία του σπουδαίου αυτού μνημείου, η ανάδειξη της ιστορικής και πολιτιστικής του αξίας, η δομική αποκατάστασή του, καθώς και η αποκατάσταση της αρχικής γεωμετρίας του θεάτρου.
«Μια ιστορική αδικία»
Στη συνέντευξη Τύπου που πραγματοποιήθηκε σήμερα στα γραφεία του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος ο Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του «Διαζώματος», Σταύρος Μπένος, μίλησε για την αποκατάσταση «ενός ιστορικού κενού, μιας ιστορικής αδικίας: την οφειλόμενη φροντίδα σε μια σπουδαία αρχαία πόλη που με τον ιδιαίτερο πολιτισμό της συγκλονίζει ακόμα και σήμερα τη παγκόσμια κοινότητα». Στην κρίσιμη συμβολή του τέως υπουργού κου Ιωάννη Βαρβιτσιώτη, αναφέρθηκε τόσο ο κ. Μπένος όσο και η κυρία Λίνα Μενδώνη, Γενική Γραμματέας του Υπουργείου Πολιτισμού, η οποία μίλησε για την προοπτική ένταξης του μνημείου στο τρέχον Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανταγωνιστικότητας (ΕΠΑΝ ΙΙ) και την ολοκλήρωση των εργασιών το 2015. Η πρώτη φάση των εργασιών (αποκατάσταση ορχήστρας, πέντε σειρών εδωλίων, αναλημματικών τοίχων κ.α.) θα κοστίσει 5.000.000 ευρώ.
Τέλος, το μέλος του Δ.Σ. του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, Γιώργος Αγουρίδης, εξέφρασε τη χαρά του εκ μέρους του Ιδρύματος για «την επιτυχημένη ολοκλήρωση της μελέτης αποκατάστασης του αρχαίου θεάτρου Σπάρτης και τη σημαντική έγκρισή της από το ΚΑΣ που μας επιτρέπει να ονειρευτούμε ότι το μοναδικό αυτό μνημείο θα ξαναζωντανέψει».
Σχετικά με το «Διάζωμα»
Το «Διάζωμα» ιδρύθηκε με την καθοριστική συμμετοχή τριών «οικογενειών» που αποτελούν τα συστατικά του στοιχεία: την οικογένεια της αρχαιολογικής κοινότητας (αρχαιολόγοι, αναστηλωτές, συντηρητές κλπ), την οικογένεια των καλλιτεχνών και των διανοουμένων της χώρας και την οικογένεια των τοπικών κοινωνιών (δήμαρχοι, περιφερειάρχες, πολίτες).
Το «Διάζωμα» βρίσκεται σε διαρκή συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού προκειμένου να συνδέσει και να υποκινήσει δυνάμεις της ελληνικής κοινωνίας (πολίτες, δημάρχους – περιφερειάρχες, πανεπιστήμια, πολιτιστικούς φορείς). Σκοπός του η ανάδειξη και η προστασία μιας ξεχωριστής κατηγορίας μνημείων, των αρχαίων χώρων θέασης και ακρόασης.
Παράλληλα αναπτύσσεται πλήθος δραστηριοτήτων που προέρχεται από ιδέες μελών και εθελοντών, όπως: ψηφιακές ξεναγήσεις μέσω κινητών τηλεφώνων, πολιτιστικές διαδρομές, τρισδιάστατες απεικονίσεις, εμπλουτισμός του χορηγικού θεσμού.
