Οι ομαδικοί εξισλαμισμοί στην Ήπειρο

Οι ομαδικοί εξισλαμισμοί στην Ήπειρο και Αλβανία. Μετατροπή εκκλησιών σε τζαμιά. Περίτμηση Ηπειρωτών. Τουρκοχριστιανοί και μισότουρκοι «Γραικομάνοι.»

Ο εξισλαμισμός στην Ήπειρο άρχισε επί σουλτάνου Μουράτ Βου, εξηπλώθη δε επικινδύνως μετά την ήττα του Σκεντέρμπεη, οπότε οι μεγάλοι κτηματίες ηναγκάσθησαν να εξισλαμισθούν για να διατηρήσουν τα τιμάριά τους, αξιωθέντες τού τίτλου «μπέηδες» κατά κληρονομιά. «Τούτους κάτω από ψυχολογικό εξαναγκασμό εμιμήθησαν και οι πτωχοί κολλήγοι».

Τη σκληρότερη τυραννία όμως υπέστη ή Ήπειρος, κατά τον Ν. Πατσέλη, μετά τον θάνατο τού Σκεντέρμπεη, «διότι εφ’ όσον χρόνον εμάχετο ούτος προς το Οθωμανικόν Κράτος, ή Ήπειρος συνεμμάχει μαζύ του. Διά τούτο μετά τον θάνατόν του, οι Οθωμανοί την μετεχειρίσθησαν απανθρώπως, αναγκάσαντες τον πληθυσμών εις εξισλαμισμόν.

»Ο ισλαμισμός των Χριστιανών λέγει, ιδίως εις την καλουμένην σήμερον Β. Ήπειρον, έκαμε τας μεγαλυτέρας προόδους, όταν ό Γ. Καστριώτης, ηρνήθη την πίστι του εις τον Σουλτάνο και την μουσουλμανικήν θρησκείαν».

«Η διπλή αυτή αποστασία, προσθέτει εξ άλλου ό Καντεμίρ, ηρέθησεν τόσον τον Αμουράτ, ώστε ούτος μετέτρεψεν όλας τας χριστιανικάς εκκλησίας τής χώρας των Αρβανιτών και ίνα κάμη όσα ηδύνατο εξιλαστήρια θύματα προς ικανοποίησιν τού Μωάμεθ, διέταξε επί ποινή θανάτου να περιτμηθούν όλοι οι Ηπειρώται. Ή μέθοδος αύτη, τονίζει, είχεν αναριθμήτους νεοφωτίστους. Ολόκληρος δε ή χώρα εις ολίγον διάστημα εμυήθη εις την μωαμεθανικήν πίστιν. Εξαίρεσιν απετέλεσαν εις τον ποσηλυτισμόν εκείνον οι καθολικοί Αλβανοί (Μιρδίται) και το τμήμα το οποίον επεκτείνεται από την Οχρίδα προς Βορράν έως την Χειμάρραν προς Νότον, το οποίον διετήρησεν την ελληνικότητά του, κατά μέγα μέρος δε και την γλώσσαν, παρά την επίμονη αντίδρασι των αλβανικών φυλών».

Ομαδικοί εξισλαμισμοί στην Ήπειρο παρουσιάζονται και μετά το 1640 και εδεκάτισαν τον ελληνικόν πληθυσμών πού μέχρι τότε πλεόναζε απόλυτα έναντι των Αλβανών και Τούρκων με αναλογία ένα προς δέκα. Ο ΕΤΟΝ ανεβίβαζε τούς Έλληνας στα 4)5 τού πληθυσμού, οι δε Πουκεβίλ και Λήκ στα 9)10. Την αναλογία αυτή δε δέχεται και ό Αραβαντινός (Χρονογ. Α’ σελ. η’), που αντλεί τις πληροφορίες του από τον Κουβαρά. Αυτός είναι ό λόγος διά τον οποίον οι Τούρκοι τής Ηπείρου θεωρούνται «Ρωμηογυρισμένοι ή Ρωμηογυρίσματα». Κατά τον Πουκεβίλ μάλιστα «Οι Μωαμεθανοί τής Ηπείρου είναι Έλληνες περιτετμημένοι».

«Μικρόν μετά την άλωσιν, γράφει ό Κων. Παπαρρηγόπουλος, το πλήθος εξισλαμισθέντων Χριστιανών ήτο τοσούτον, ώστε ή διδασκαλία τού νέου θρησκεύματος δεν επρόφθανε να γίνη εις τούς νεοφωτίστους, ώστε ήρχιζαν να μη τηρώνται αυστηρώς αι διατάξεις αυτού. Ο δε Μωάμεθ Β’ ηναγκάσθη (1474) —δηλ. δέκα Χρόνια μετά την κατάρρευσι Σκεντέρμπεη — να επιβάλη δι’ αυτοκρατορικού ορισμού την αυστηράν τήρησιν των διατάξεων».

Κατά το χρονικό των Τσαραπλανών, γραμμένο το 1848 «και σαν επάρθηκε ή πόλις ή βασιλεύουσα εις τούς χρόνους 1453, τότε αγρίεψαν οι Τούρκοι κατεπάνω τα των Χριστιανών και έστειλαν ορισμούς και εχαλούσαν τας εκκλησίας και τα κάστρα και έγιναν μεγάλες ταραχές και κλαυθμός ανεκδιήγητος, έως δύο χρόνους έστειλαν παρηγορίαν σε τούτα τα μέρη και έτσι ησύχασαν και εκάθησαν ό καθένας εις τον τόπον του, όστις θέλει ας στοχασθή τα επάνω Φραστανά, Διπαλίτσα, Αβαρίτσανη, Λαχανόκαστρον και ολούθε, όπού ωσάν έφυγαν δεν ματαγύρισαν οπίσω, ηύρεν ό καθένας τόπον όπου τού άρεσε και έμειναν».

Τα λεγόμενα όπως τού χρονικού τούτου, πιστεύομε πώς δεν έχουν καμιά απολύτως σχέσι με την άλωσι τής Κων)πόλεως, αλλά εναρμονίζονται απολύτως με τα γραφόμενα τού Καντεμίρ (Βλ. ανωτ.), ό οποίος φαίνεται να είναι πλησιέστερος προς την πραγματικότητα και ανάγονται στα μετά την κατάρρευσι Σκεντέρμπεη. Γιατί ή κατάκτησι τής Ηπείρου — Αλβανίας ήταν ολοκληρωμένη 23 ολόκληρα χρόνια προ τής Αλώσεως, με την κατάληψι των Ιωαννίνων το 1430, και συμπίπτει με την επανάστασι Καστριώτη μετά την αποτυχία τής οποίας εδραιωμένος πια ό Μωαμεθανισμός εκακουργούσε αχαλίνωτος. Εξ άλλου προκειμένου περί εξισλαμισμών των νεωτέρων χρόνων, ό μητροπολίτης Βελεγράδων Αλεξούδης, γράφει: Περί το 1735—1840, φαίνεται πώς το πλείστον μέρος των κατοίκων Αυλώνος, Βερατίου και των περιχώρων «αποταξάμενον τη Ιερά χριστιανική τού ανατολικού δόγματος θρησκεία...».Ο δε Γ. Δημητρίου (ανωτ.) μάς πληροφορεί ειδικώτερα: «Όλη ή επαρχία τής Χειμάρρας, ως επί το πλείστον από τη μεριά τής θάλασσας απέναντι τής Κερκύρας, κατοικείται από τούς λεγομένους Τουρκοχριστιανούς ή μισοτούρκους και μισοχριστιανούς. Πιο μέσα δε προς την ενδοχώρα υπάρχουν άλλες μεγαλύτερες πόλεις, όπως ή Νίβιτσα, Λυκορώσια, Αγ. Βασίλειος κλπ. πού κατοικούν Χριστιανοί ή Έλληνες».

Ο Ιωάν. Λαμπρίδης τέλος, λέγει τα εξής: «Η κατά τα έτη 1785—1740 αλλαγή τής πατρώας θρησκείας παρά τού πλείστου μέρους τής Αυλώνος και Μπερατίου εν τω τμήματι Μουζακιάς μάλιστα συνετέλεσε τα μέγιστα προς περιστολήν τού χριστιανικού στοιχείου ενθάδε ιδίως. Επιγραφαί δε ελληνικαί επί λίθων πολλαχού μετηνεγμένων και εντειχισμένων και ελληνικά νομίσματα, μαρτυρούν την αρχαίαν λαμπρότητα τής περιοχής ταύτης».

«Οι εγκυρότεροι ιστορικοί και γεωγράφοι τής Ηπείρου, τονίζει επιγραμματικά ό Ν. Πατσέλης (ανωτ.), επί μακρά έτη εις τα Ιωάννινα πρόξενοι, όπως ό ΕΤΟΝ (1780—1798), ό Πουκεβίλ (1806—1819) και Λήκ (1805—1822), όλοι ομολογούν, ότι από την ιστορία, τα ήθη, την γλώσσαν και τον εθνικόν χαρακτήρα, φαίνεται, ότι οι Μωαμεθανοί και Τουρκαλβανοί τής Ηπείρου, αρχικώς ήσαν Έλληνες οι οποίοι εξώμοσαν…

»Από τον Αμβρακικόν όθεν κόλπον μέχρι και πέραν τού Σκούμπι ποταμού, Έλληνες είναι από αρχαιοτάτων χρόνων αυτόχθονες και γηγενείς και όχι άποικοι ούτε ξένοι παρεπίδημοι. Εις την Ήπειρον δεν έχομεν «Γραικομανίαν», όπως μερικοί αργυρώνητοι και ανιστόρητοι επαναλαμβάνουν, αλλά βαθέως ερριζωμένην γνησίαν ελληνικήν ψυχήν, την οποίαν ουδείς εισβολεύς δύναται να σβύση, όπως απέδειξεν ή ανδρεία αντίστασις του πληθυσμού εις τον απαίσιον εισβολέα τής 28- 10- 1940 και έδωσεν αφορμήν εις την επαρχίαν αυτήν να γράψη μιαν από τας ενδοξωτέρας σελίδας της».