Γράφει: Βάσω Μιχοπούλου

Η αναξιοκρατία και η έκπτωση αριστείας "πληγώνουν" την Ελλάδα

Ο καθηγητής σε κάθε ευκαιρία στηλιτεύει την αναξιοκρατία και την έκπτωση της αριστείας στην Ελλάδα, όμως πιστεύει πως η χώρα μας διαθέτει την ικανότητα να γίνει μία από τις πλέον ευημερούσες χώρες του κόσμου, αν αξιοποιήσει το ταλέντο και τις δεξιότητες σοβαρών επιστημόνων και αν εστιάσει αυστηρά στην αξιοκρατία και στην αριστεία. " Η έλλειψη αριστείας είναι η κύρια αιτία που δεν μπορεί η χώρα μας να αξιοποιήσει τους ανθρώπους της και αυτή είναι μια κατάσταση που δυστυχώς ανατροφοδοτείται. Η έκπτωση της αριστείας δημιουργεί περισσότερη έλλειψη αριστείας.

Νομίζω ότι ζούμε σε εποχή σκοταδισμού. Έχουμε ακόμη δημοκρατία δηλ. μπορούμε να ασκούμε τα δικαιώματά μας, αλλά παρατηρώ ότι οι επικρατούσες δομές εξακολουθούν να είναι ασφαλείς στη φαυλότητά τους και ίσως είναι και πολύ ενδιαφέρον το ότι καταφέρνει να υπάρχει ακόμη αυτή η δημοκρατία. Μοιάζει σχεδόν ειρωνικό. Σκοπός της δημοκρατίας είναι να αναδεικνύει την αριστεία, η οποία με τη σειρά της υπερασπίζεται τη δημοκρατία. Αν η δημοκρατία καταστρέψει την αριστεία, τότε ποιος θα την υπερασπιστεί; Ζούμε ίσως σε μια μορφή εικονικής, μιας άκυρης δημοκρατίας, όπου υπάρχουν τα δικαιώματα αλλά δεν υπάρχει ουσία. Έτσι ο κόσμος δεν αλλάζει, δεν πάει μπροστά, δεν εξελίσσεται, δεν βελτιώνεται και παραμένει σε τέλμα ανακυκλώνοντας την παθογένεια" , υποστηρίζει ο Έλληνας επιστήμονας.

Σύμφωνα με έρευνά του, από τα περίπου 20 εκατομμύρια επιστήμονες που έχουν κάνει τουλάχιστον μία επιστημονική δημοσίευση, το 1% (περίπου 200.000) έχει ελληνικά ονόματα. Αν εστιάσει κάποιος μόνο στους κορυφαίους επιστήμονες (εν ζωή ή όχι), το ποσοστό των Ελλήνων πλησιάζει το 3%, που είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό δεδομένου ότι οι Έλληνες αποτελούν λιγότερο από το 0,2% του παγκόσμιου πληθυσμού. Από αυτούς τους Έλληνες του 3%, μόλις ένας στους επτά (14%) έζησε ή ζει στην Ελλάδα, ενώ όλοι οι άλλοι (86%) στο εξωτερικό. "

Πολλοί αναρωτιούνται γιατί οι Έλληνες επιστήμονες μεγαλουργούν στο εξωτερικό. Υπάρχει απάντηση. Καταρχήν το δείγμα είναι σαφώς επιλεγμένο. Δε φεύγει οποιοσδήποτε. Φεύγει αυτός που έχει και λίγο το δαίμονα μέσα του για να τον σπρώξει να "αποδράσει". Αυτοί που φεύγουν είναι λοιπόν μάλλον επιλεγμένοι, ανήσυχοι, με περισσότερα ενδιαφέροντα και όρεξη, με διάθεση να ανταπεξέλθουν στις δυσκολίες και να ξεκινήσουν από το μηδέν σε ένα περιβάλλον ξένο και εχθρικό πολλές φορές. Ο άλλος παράγοντας είναι πως αν αυτός ο άνθρωπος βρεθεί στο κατάλληλο περιβάλλον, αν έχει όρεξη, αν διακρίνεται από δημιουργικότητα, αν θέλει να πετύχει κάτι παραπάνω και προτίθεται να δουλέψει από το πρωί ως το βράδυ, τότε έχει τα μέσα, την υποστήριξη, την αναγνώριση, τη χρηματοδότηση και άλλους έξυπνους ανθρώπους γύρω του για να αλληλεπιδράσει , για να τον εμπνεύσουν και να τους εμπνεύσει, υπάρχει το υπόστρωμα για να ανθίσει αυτή η προσπάθεια του.

Αλλά και στην Ελλάδα μπορεί να γίνει αυτό, από ο, τι λέει η προσωπική μου εμπειρία, αλλά είναι πολύ πιο δύσκολο. Όμως σήμερα ο παγκόσμιος ερευνητικός ιστός είναι μια ανοικτή κοινότητα, δεν υπάρχουν στεγανά, μπορεί να κάνει κανείς έρευνα από όποιο σημείο του πλανήτη βρίσκεται, μπορεί να συνεργαστεί με οποιονδήποτε, δεν είναι περιορισμένος"

Σημασία κατά τον καθηγητή έχει το αν η Ελλάδα μπορεί να δημιουργήσει τις συνθήκες που θα την κάνουν ελκυστική για ανθρώπους που θέλουν να παραμείνουν ή να επιστρέψουν για ρεαλιστικούς και όχι για "ποιητικούς" λόγους. "Εγώ θεωρώ ότι έμεινα στην Ελλάδα δέκα χρόνια (δίδαξε στην Ιατρική Σχολή Ιωαννίνων) για ποιητικούς λόγους και όχι για ρεαλιστικούς.

Έβλεπα το χάος γύρω μου και εμπνεόμουν από αυτό να συνεχίσω, αλλά αυτό είναι μια ψυχοπαθολογική κατάσταση. Δεν μπορείς να περιμένεις από το μέσο άνθρωπο να εμπνέεται από τις δυσκολίες και από το χάος. Κάποιος που αποφασίζει να γυρίσει στα ελληνικά πανεπιστήμια, τις περισσότερες φορές αποφασίζει να διασχίσει την έρημο Γκόμπι. Αν εμπνέεται από αυτό(υπάρχουν πολλοί που εμπνέονται κι εγώ εμπνεόμουν από αυτό) διασχίζουν την έρημο Γκόμπι, βιώνουν μια εξαιρετικά πλούσια εμπειρία και την εκμεταλλεύονται με διάφορους τρόπους είτε επιστημονικά είτε γράφοντας ποίηση. Αλλά δε μπορώ να πω στο μέσο άνθρωπο πήγαινε να διασχίσεις την έρημο Γκόμπι. Πρέπει να είμαι ρεαλιστής μαζί του"

Ο καθηγητής δηλώνει πως λατρεύει την πατρίδα του και πως ουσιαστικά δεν την έχει εγκαταλείψει ποτέ, αφού η ψυχή του παραμένει εδώ. "Στην Ελλάδα θα ήμουν διατεθειμένος να γυρίσω και σωματικά αν έβλεπα ότι η χώρα μου έχει όραμα αριστείας και είναι διατεθειμένη να απαντήσει σε προκλήσεις με έναν τρόπο καινούργιο, δυναμικό, διαφορετικό, καινοτόμο. Θα πήγαινα οπουδήποτε υπάρχει αυτό το περιβάλλον, ένα περιβάλλον όπου αμφισβητείς τον ίδιο σου τον εαυτό σου γιατί θέλεις να πετύχεις το ακόμη καλύτερο. Αυτό, δυστυχώς, δεν υπάρχει στην Ελλάδα. Υπάρχουν κάποιες νησίδες, κάποιοι άνθρωποι που προσπαθούν, απομονωμένοι, βαλλόμενοι πανταχόθεν, περιθωριοποιημένοι σε καθεστώς διωγμού ή σε μια κατάσταση μόνιμης εσωτερικής εξορίας, αλλά η επικρατούσα δυναμική δεν είναι δυναμική αριστείας, είναι ακριβώς το αντίθετο".

Η Ελλάδα χρειάζεται όραμα και όχι ηγέτες

Ο κορυφαίος επιστήμονας έχει δηλώσει επανειλημμένα πως "δεν γνωρίζει σχεδόν τίποτα" χωρίς αυτό να αποτελεί απαραίτητα μια αντίφαση, αφού εξελικτικά δεν υπάρχει κάποιο όριο στη γνώση που ο ίδιος να μπορεί να διακρίνει, δεν υπάρχει "ταβάνι", όπως συνηθίζεται να λέγεται. "Αν σκεφτούμε τι ξέραμε 50 χρόνια πριν σε σχέση με αυτά που γνωρίζουμε σήμερα, δεν έχω λόγο, κατά αντιστοιχία να μη πιστεύω ότι αυτά τα δύο ή τρία ή πέντε πράγματα που ξέρω, σε πενήντα χρόνια από τώρα θα είναι σχεδόν ένα τίποτε. Ελπίζω δηλαδή να είναι τίποτε. Το άσχημο θα είναι αν μετά από 50 χρόνια ξέρουμε τα ίδια ή και λιγότερα. Έχει συμβεί στην διαδρομή της Ιστορίας.

Εύχομαι και ελπίζω να μη ξαναζήσουμε Μεσαίωνα", λέει χαρακτηριστικά και συμφωνεί με όσους υποστηρίζουν πως η Ελλάδα, αλλά και γενικότερα ολόκληρος ο κόσμος πάσχει από έλλειψη οράματος και ηγετών. "Δεν περιμένω από κανέναν ηγέτη να σώσει την Ελλάδα ή την Ευρώπη ή ολόκληρο τον πλανήτη. Πιστεύω ότι οι εποχές των ηγετών έχουν ξεπεραστεί. Οι ηγέτες ίσως χρειαζόντουσαν κάποτε για να οδηγήσουν στρατούς να πολεμήσουν στη Τροία. Στις μέρες μας πιστεύω μόνο σε, πολλούς σε αριθμό, έντιμους πολίτες επιστήμονες, σοβαρούς, γνώστες, καλά πληροφορημένους, ειδικούς που μπορούν να πουν με βεβαιότητα τι ξέρουμε και τι δε ξέρουμε. Δεν περιμένω από αυτούς που βγαίνουν στα κανάλια και στα μπαλκόνια να μας σώσουν. Περιμένω από ανθρώπους με ήπιο, σοβαρό και τεκμηριωμένο λόγο να δαμάσουν, να μεταφέρουν και να ερμηνεύσουν τη σωστή πληροφορία. Μπορεί να ακούγεται λιγάκι ταπεινό αυτό, ίσως και βαρετό και μπορεί να σου πει κάποιος ότι θέλεις άλλον έναν τεχνοκράτη. Δε θέλω άλλον ένα τεχνοκράτη, θέλω πολλούς τεχνοκράτες, θέλω εκατομμύρια. Τότε μπορούμε να μιλάμε για μια άλλης μορφής κοινωνία όπου δεν θα υπάρχει όλη αυτή η παραπληροφόρηση και η αχρηστία που επικρατεί. Ίσως σε κάποιες κοινωνίες να μη πραγματοποιηθεί αυτό και να χαθούν, να σβήσουν. Σε άλλες ίσως να γίνει και να καταφέρουν να προχωρήσουν".

Ο καθηγητής Ιωαννίδης αποφεύγει να κάνει προβλέψεις για την Ελλάδα και δεν το διακινδυνεύει. "Στις προβλέψεις μου έχω πέσει πάντα έξω, άρα δε θα διακινδυνεύσω άλλη μια, δε θέλω να κάνω πρόβλεψη. Τα στοιχεία όπως που έχουμε είναι τραγικά. Παρόλα αυτά δε θέλω να χάνω την ελπίδα ότι μπορεί να προκύψει κάτι καλό.

Κανένα επιστημονικό μοντέλο δε μπορεί να λειτουργήσει πλήρως όταν έχουμε να κάνουμε με κοινωνίες ανθρώπων. Κρατάω την ελπίδα ότι η Ελλάδα δεν θα ανήκει σε αυτές τις κοινωνίες που θα σβήσουν, αλλά δεν μπορώ και να το αποκλείσω. Μπορεί σε 50 χρόνια να μην υπάρχει η Ελλάδα ως χώρα, είναι μια πιθανή εξέλιξη και θα έλεγα ότι είναι μια αρκετά πιθανή εξέλιξη. Μπορεί όμως και να σωθεί από κάποιον που δεν έχει γεννηθεί ακόμη ή από κάποιον που αυτή τη στιγμή σκέφτεται κάτι καινοτόμο. Άρα λοιπόν υπάρχει αυτό το στοιχείο της αβεβαιότητας. Νομίζω ότι η ελληνική κοινωνία θα δώσει την ευκαιρία στον εαυτό της να πάρει το ρίσκο. Εδώ έδωσε την ευκαιρία σε τόσους αδαείς, σε τόσους μέτριους και άχρηστους που την εξουσιάζουν τόσα χρόνια, γιατί να μη δώσει την ευκαιρία σε πέντε, δέκα, εκατό ανθρώπους να πάρουν το ρίσκο και ίσως τελικά να είναι εκείνοι που θα καταφέρουν να την τραβήξουν προς τα πάνω, ως σύνολο και όχι ως μονάδες"