Καλώς Ήλθατε στην Έλευσις Ελλήνων: Αρχαία Ελλάδα, Επικαιρότητα, Ιστορία, Νέα Τάξη Πραγμάτων, Ντοκυμαντέρ, Ταινίες, Επιστήμη, Ανεξήγητα! Όλα σε ένα Site!

Του Κων/νίνου Ν. Ζήκου, Πτυχιούχου Α.Τ.Σ. ΟΤΕ

Είναι σε όλους γνωστό ότι η ανάγκη του ανθρώπου να επικοινωνήσει να διαδώσει και να πληροφορηθεί για ότι συμβαίνει γύρω του αποτέλεσε διαχρονικά αντικείμενο έρευνας και σπουδής, με αποτέλεσμα να έχει σήμερα μπροστά του την τεράστια πρόοδο που έχει σημειωθεί στον Τομέα των Τηλεπικοινωνιών.

Οι σημαντικές ημερομηνίες που κατά καιρούς έγιναν ανακαλύψεις επηρέασαν πολύ την εξέλιξη των επικοινωνιών, δεδομένου ότι πριν από τον 19ο αι. δεν είχε ανακαλυφθεί το ηλεκτρικό ρεύμα.

Στη σημερινή μας παρουσίαση θ’ ασχοληθούμε με την εξέλιξη των Τηλεπικοινωνιών στην πατρίδα μας από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι σήμερα. Θα παρουσιάσουμε συνοπτικά τους τρόπους και τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν διαχρονικά για την επικοινωνία των συνανθρώπων μας.

Μελετώντας κανείς τις τεχνικές, τους τρόπους και τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν, θα μείνει έκθαμβος με τη φαντασία και την εφευρετικότατα που ανέπτυξαν οι Έλληνες στο θέμα της από μακριά επικοινωνίας τους (δηλ. της Τηλεπικοινωνίας).

Οι τεχνικές αυτές των αρχαίων Ελλήνων, αποτέλεσαν τη βάση για τη σημερινή εξέλιξη και εύλογα προκάλεσαν το θαυμασμό μας. Είναι δε εκπληκτικό ότι αρκετές από τις μεθόδους επικοινωνίας που χρησιμοποιήθηκαν μέχρι χθες, χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα και αποτελούν βελτιωμένους τρόπους τηλεπικοινωνίας, με την προσθήκη μηχανικών μέσων.

Είναι επίσης κοινά παραδεκτό ότι κανένας άλλος λαός δεν επέδρασε τόσο πολύ στην πρόοδο της ανθρωπότητας στον Τομέα των Τηλεπικοινωνιών όσο ο Ελληνικός.

Η μεταφορά μηνυμάτων υπήρξε και αποτελεί αναγκαιότητα από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα μια και αυτά είχαν εμπορική και στρατιωτική σημασία. Οι φυσικοί φορείς μεταφοράς μηνυμάτων ήταν πάντοτε ο ήχος και το φως και η αξία της μεταφοράς τους ήταν στο να ικανοποιηθούν δύο βασικοί παράγοντες: η ταχύτητα και η αξιοπιστία.
Όμως η ανακάλυψη της φωτιάς έγινε αργότερα, οπότε ο άνθρωπος για τη μετάδοση μηνυμάτων χρησιμοποιούσε μόνο ηχητικά μέσα.

Τα ηχηρά συνθηματικά ταμ-ταμ, ο ήχος του κέρατος, οι καμπάνες, οι χρωματιστές σημαίες, οι μεταλλικές ασπίδες που αντανακλούσαν το ηλιακό φως, ήταν μερικά από τα μέσα που κάλυπταν την αδήριτη ανάγκη για την επικοινωνία των ανθρώπων. Η όραση, η ακοή και η φωτιά ήταν τα πρωτόγονα μέσα της επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων και πάνω σ’ αυτά θα στηριχτούμε για να παρουσιάσουμε στους αναγνώστες μας τα μέσα και τις μεθόδους Τηλεπικοινωνιών στην Ελλάδα από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.

Μέσα επικοινωνίας στην Αρχαία Ελλάδα

Στις πόλεις και τα κράτη της Αρχαίας Ελλάδας δεν υπήρχε οργανωμένο δίκτυο επικοινωνιών και Ταχυδρομείων. Οι πόλεμοι των προχριστιανικών χρόνων και αργότερα του μεσαίωνα, με τις καταλήψεις, τις πειρατείες και τα σκλαβοπάζαρα, ανάγκασαν πολλούς να καταφύγουν στα βουνά απ’ όπου με διάφορους τρόπους επεδίωκαν να στείλουν και να πάρουν μηνύματα με σκοπό τη λευτεριά τους.
Η Ίριδα ήταν η πρώτη ουράνια μαντατοφόρισα των θεών του Ολύμπου την οποία διαδέχθηκε ο Ερμής.

Πρώτος τρόπος επικοινωνίας ήταν οι πεζοί ή οι έφιπποι αγγελιοφόροι δρομείς (ημερόδρομοι), που για πρώτη φορά μετέφεραν από το Μαραθώνα στην Αθήνα το νικηφόρο μήνυμα της μάχης των Ελλήνων κατά των Περσών.

Ο πρώτος που μετέφερε αυτό το μήνυμα το 490 π.Χ. ήταν ο μαραθωνοδρόμος Φιλιππίδης, που αναφώνησε και το γνωστό «νενικήκαμεν» και άφησε την τελευταία του πνοή. Οι έφιπποι αγγελιοφόροι διέσχιζαν μεγάλες αποστάσεις εναλλάσσονταν μεταξύ τους, μαζί με τα άλογά τους για την αποφυγή της κόπωσης.

Το αγώνισμα της σκυταλοδρομίας των Λακεδαιμονίων ήταν ένα ταχυδρομικό σύστημα μετάδοσης κρυπτογραφημένων πληροφοριών. Συνίστατο από μια ξύλινη κυλινδρική ράβδο, πάνω στην οποία τυλίγονταν μια στενή ταινία από περγαμηνή πάνω στην οποία γράφονταν το μήνυμα. Όταν ξετυλίγονταν για να διαβαστεί αντίκριζες άτακτα γράμματα χωρίς νόημα. Την τυλιγμένη ταινία την έστελναν σε στρατηγούς ή ναυάρχους, οι οποίοι μόλις την έπαιρναν, την τύλιγαν στη δική τους σκυτάλη και έτσι διάβαζαν τις πληροφορίες.

Το κείμενο ήταν γραμμένο σε στήλες –ένα γράμμα σε κάθε έλικα- και όταν ξετυλίγονταν η λωρίδα, το κείμενο ήταν ακατάληπτο, λόγω της ανάμειξης των γραμμάτων. Το κλειδί ήταν η διάμετρος της σκυτάλης.

Η ανάγκη για γρήγορη μετάδοση των μηνυμάτων ήταν αιτία να γεννηθούν οι φρυκτωρίες (110-500 π.Χ.). Ήταν ένα σύστημα συνεννόησης με σημάδια που μεταβιβάζονταν από περιοχή σε περιοχή με τη χρήση φωτιάς ή καπνού, ανάλογα με την ώρα. Χρησιμοποιήθηκε για να μεταδοθεί από την Τροία στην Αθήνα, μέσα σε μία νύχτα, το μήνυμα ότι η Τροία έπεσε στα χέρια των Ελλήνων.

Η διαδρομή του μηνύματος, ήταν από τα σημεία Ίδη της Τροίας, Έρμαιο της Λήμνου, Όρος Άθως, Μάκιστος Εύβοιας, ο Κιθαιρώνας, τα Μέγαρα και τελικά οι Μυκήνες. Εφευρέτης του συστήματος αυτού ήταν ο Παλαμήδης, γιος του βασιλιά της Αργολίδας.

Εδώ μπορούμε να μιλήσουμε ότι οι «φρυκτωρίες», αποτέλεσαν την προϊστορία του τηλέγραφου.

Μεταξύ των παραπάνω σημείων ήταν απαραίτητο να υπάρχει οπτική επαφή κι αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι βοήθησε η μορφολογία των νησιών του Αιγαίου με τις ψηλές βουνοκορφές. Αν ήταν νύχτα οι υπεύθυνοι στρατιώτες (φρυκτωροί), άναβαν μεγάλες φωτιές για τη μετάδοση των μηνυμάτων, ενώ αν ήταν μέρα χρησιμοποιούσαν καπνό από εύφλεκτα υλικά. Για τα φωτεινά αυτά σήμερα μέσω των φρυκτών (πυρσών), ευνόητο είναι ότι υπήρχε εκ των προτέρων συμφωνία από τις δύο πλευρές με στόχο την ακριβή μετάφρασή τους.

Η σημασία των θέσεων αυτών που είχαν επιλεγεί φαίνεται ακόμη και σήμερα, αφού οι ίδιες θέσεις έχουν επιλεγεί για τη λειτουργία των σύγχρονων αναμεταδοτών. Λέγεται δε ότι το σύστημα χρησιμοποιήθηκε μέχρι το 1850.

Άλλοι τρόποι

Τα ταχυδρομικά περιστέρια (σύμβολα ειρήνης), χρησιμοποιήθηκαν τις παλιές εποχές για τη μετάδοση μηνυμάτων σε μεγάλες αποστάσεις καθότι η ταχύτητά τους ήταν μεγαλύτερη από του έφιππου αγγελιοφόρου.

Ο ακουστικός τηλέγραφος του Μ. Αλεξάνδρου το γνωστό «κέρας», ήταν ένα μεγάλο χωνί (μεγάφωνο), που κρεμόταν σε τρίποδα ύψους 4 μέτρων, για να έχει τη δυνατότητα περιστροφής και μετάδοσης του μηνύματος σε όλες τις κατευθύνσεις.
Το ηχητικό σήμα μπορούσε ν’ ακουστεί καθαρά σε απόσταση 4 χλμ. Αρχικά χρησιμοποιήθηκε από το στρατό του Μεγ. Αλεξάνδρου για τις ακουστικές επικοινωνίες.
Ένα άλλο αρχέγονο μέσο επικοινωνίας που χρησιμοποιήθηκε ήταν η ανάκλαση των ηλιακών ακτίνων πάνω στις ασπίδες (σημερινός ηλιόγραφος). Χρησιμοποιήθηκε από το στρατηγό Μιλτιάδη κατά τη διάρκεια της μάχης του Μαραθώνα που είναι παγκόσμια γνωστή.

Η Λακεδαιμονική σκυτάλη (7ος αιών. π.Χ.) συνίστατο στη χρήση δύο πανομοιότυπων σκυταλών τυλιγμένων με λεπτή ταινία από κατεργασμένο δέρμα πάνω στις οποίες ήταν γραμμένα τα μηνύματα. Τη μία κρατούσαν οι Έφοροι της Σπάρτης και την άλλη ο Αρχιστράτηγος της εκστρατείας.

Ο δίσκος της Φαιστού (1700 π.Χ.) στα ανάκτορα στην Κρήτη. Ανακαλύφθηκε στις 3-7-1908 από έναν Ιταλό αρχαιολόγο και χαρακτηρίστηκε σαν μία από τις σπουδαιότερες ανακαλύψεις σχετικά με τα μυστήρια της Αρχαίας Ελλάδας. Ήταν το πρώτο τυπογραφικό κείμενο της αρχαιότητας που χρονολογείται στον 17ο αι. π.Χ. Φτιαγμένος από πηλό έχει διάμετρο 15 εκ. και πάχος 2 εκ. Πάνω του υπάρχουν χαραγμένα πάνω από 45 διαφορετικά σύμβολα τα οποία παρά τις προσπάθειες των αρχαιολόγων δεν κατορθώθηκε ακόμη να διαβαστούν.

Πυρσεία (150 π.Χ.) (ή ο οπτικός τηλέγραφος της αρχαιότητας), ήταν μια εφεύρεση των Κλεόξενου και Δημόκλειτου και αποτελεί πρόγονο των σημερινών αναλογικών και ψηφιακών μεταδόσεων πληροφοριών. Στηρίζονταν στη χρήση δύο πεντάδων από μεγάλους πυρσούς που διακρίνονταν από μεγάλες αποστάσεις με τη βοήθεια βέβαια μεγάλων διοπτρών. Ο συνδυασμός αναμμένων και σβηστών πυρσών από κάθε πεντάδα, μεταφράζονταν σε γράμματα του αλφαβήτου.

Για να επιτευχθεί η γρήγορη και σωστή μετάδοση κάποιου μηνύματος ήταν απαραίτητο οι χρήστες της «Πυρσείας» να γνωρίζουν άριστα ανάγνωση, γραμματική και ορθογραφία στα οποία και εκπαιδεύονταν.

Δεν παραλείπω να σας αναφέρω ότι σύμφωνα με τους ιστορικούς υπήρχαν και άλλοι τρόποι τηλεπικοινωνίας που άλλοι λαοί επινόησαν και εφήρμοσαν με αξιοζήλευτες αλλά πρωτόγνωρες μεθόδους. Μερικές από αυτές χρησιμοποιήθηκαν σαν βάση για τις μετέπειτα τεχνικές ανακαλύψεις.

Πρωτοπόροι…

Από τα παραπάνω βγαίνει το συμπέρασμα ότι από τα παλιά χρόνια ο Έλληνας βάζοντας το μυαλό του να δουλέψει συνέβαλε τα μέγιστα στις τηλεπικοινωνίες. Λέγεται δε ότι ακόμη και οι Ρωμαίοι έμαθαν από τους Έλληνες πολλά για θέματα επιστήμης της Τηλεγραφίας.

Οι τρόποι επικοινωνίας που επινόησαν οι Αρχαίοι Έλληνες και που προαναφέραμε ήταν πολύπλοκοι και δύσκολοι. Αποτέλεσαν όμως τη βάση, ώστε με την απλοποίησή τους, αργότερα και σταδιακά να φτάσουμε στο σήμερα που με τη βοήθεια και των δορυφόρων, επικοινωνούμε κάθε στιγμή και με κάθε σημείο του πλανήτη παρακολουθώντας τα γεγονότα την ώρα που διαδραματίζονται.

Ο ηλεκτρισμός -που τυχαία ανακαλύφθηκε το 1764- έδωσε μεγάλη ώθηση στην εξέλιξη των Τηλεπικοινωνιών μια και σ’ αυτόν στηρίχθηκε μια πλειάδα εφευρέσεων όπως ο Ηλεκτρικός Τηλέγραφος το 1844, το Τηλέφωνο του Γκράχαν Μπελ το 1876, ο ασύρματος του Μαρκόνι το 1895 κ.α. Στη συνέχεια μια σειρά από άλλες εφευρέσεις στον Τομέα των Τηλεπικοινωνιών (ραδιόφωνο, τηλεόραση, κινητό τηλέφωνο, δορυφορικές λήψεις) συνέβαλαν τα μέγιστα στον πολιτισμό.

Οι άνθρωποι αλλά και οι λαοί μπορούν να επικοινωνούν μεταξύ τους και ν’ ανταλλάσσουν σκέψεις και ιδέες που αφορούν τους τομείς της τεχνολογίας, των επιστημών, των τεχνών, των γραμμάτων, της ψυχαγωγίας, κλπ. Όμως μπορεί να βγει το συμπέρασμα ότι από το πρώτο βλέμμα, από το πρώτο άγγιγμα, από την πρώτη κραυγή του ανθρώπου μέχρι τις μέρες μας του διαδικτύου, των δορυφόρων και των i-pad και e-mail, η επιθυμία για την επικοινωνία των ανθρώπων παραμένει η ίδια, απλώς έχουν αλλάξει οι τρόποι.