Τα δύο ποιήματα ήρθαν στο φως όταν ο ιδιοκτήτης ενός αρχαίου φθαρμένου παπύρου, που χρονολογείται στον 3ο αιώνα μ.Χ., συμβουλεύτηκε το γνωστό μελετητή Dirk Obbink, για Ελληνική γραφή που διακρινόταν σε αυτόν.
Ο Δρ Obbink, παγκοσμίου φήμης παπυρολόγος, γρήγορα συνειδητοποίησε τη σημασία του παπύρου και ζήτησε από τον ιδιοκτήτη του άδεια να τον δημοσιεύσει.
Το άρθρο του, το οποίο περιλαμβάνει μεταγραφή των ποιημάτων θα δημοσιευτεί στο επιστημονικό περιοδικό Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik την ερχόμενη άνοιξη, αλλά η online έκδοση είναι ήδη διαθέσιμα.
Παρά τη φήμη της Σαπφούς στην αρχαιότητα και την τεράστια λογοτεχνική παραγωγή της, μόνο ένα πλήρες ποίημά της σώζεται σήμερα, μαζί με τμήματα τεσσάρων ακόμα. Ένα από αυτά ανακτήθηκε μόλις το 2004, πάλι από θραύσματα παπύρων. Η νέα ανακάλυψη του Δρ Obbink προσθέτει ένα πολύτιμο πλήρες 6ο ποίημα στο σώμα των σωζόμενων έργων της Σαπφούς.
«Η νέα Σαπφώ κόβει την ανάσα», είπε ο Albert Henrichs, καθηγητής του Χάρβαρντ ο οποίος εξέτασε τον πάπυρο με τον Δρ Obbink.
«Είναι ο καλύτερα διατηρημένος πάπυρος της Σαπφούς μέχρι σήμερα, με μόνο λίγα γράμματα που έπρεπε να αποκατασταθούν στο πρώτο ποίημα και ούτε μία λέξη υπό αμφισβήτηση. Το περιεχόμενό του είναι εξίσου συναρπαστικό». Βρέθηκε επίσης, ένα 7ο ποίημα σε χειρότερη κατάσταση.
O πάπυρος έχει μήκος 18,2 επί 10,8 εκατοστά. Τα 2 ποιήματα έχουν έκταση 20 σειρές και 9 σειρές, αντίστοιχα. Είκοσι δύο σειρές έχουν διατηρηθεί ακέραιες, ενώ λείπουν από 3 έως 6 γράμματα από την αρχή και το τέλος 7 σειρών. Ο πάπυρος χρονολογείται στον 3ο αιώνα μ.Χ., σχεδόν μια χιλιετία αφού προέγραψε η Σαπφώ.
Το 1ο (και πιο πλήρες) από τα 2 ανακτηθέντα ποιήματα, σημειώνει ο Καθ. Henrichs, μιλά για το Χάραξο και το Λάριχο, ονόματα που αρχαίες πηγές αποδίδουν σε δύο εκ των τριών αδελφών της Σαπφούς, αλλά ποτέ πριν δεν είχαν βρεθεί στα γραπτά της.
Το ποίημα αφορά την ανησυχία 2 ατόμων για την επιτυχία του τελευταίου θαλάσσιου ταξιδιού του Χάραξου. Ο ομιλητής -ίσως η ίδια η Σαπφώ, αν και οι αρχικοί στίχοι του ποιήματος που απουσιάζουν δεν το καθιστούν σαφές-, συμβουλεύει ότι μια προσευχή στην Ήρα θα ήταν ο καλύτερος τρόπος για να εξασφαλιστεί αυτή η επιτυχία και επεκτείνεται στη δύναμη των θεών να βοηθούν τους αγαπημένους τους. Η τελευταία στροφή του ποιήματος μιλά για το Λάριχο, κατά πάσα πιθανότητα το μικρότερο αδερφό της Σαπφούς, για τον οποίο ελπίζει ότι «θα γίνει άνδρας, απελευθερώνοντάς μας [την οικογένεια της Σαπφούς;] από την τόση στενοχώρια».
Μια οριζόντια γραμμή στον πάπυρο σημαίνει το τέλος του ποιήματος και την αρχή του επόμενου, το οποίο απευθύνεται στη θεά Αφροδίτη. Μόνο διάσπαρτες λέξεις από αυτό το δεύτερο ποίημα μπορούν να ανακτηθούν από τον πάπυρο, το οποίο γίνεται όλο και πιο δυσανάγνωστο προς το τέλος. Αν κρίνουμε από όσα είναι ήδη γνωστά για την ποίηση της Σαπφούς, το ποίημα αυτό μπορεί να αποτελεί ένα αίτημα για βοήθεια της Σαπφούς προς τη θεά Αφροδίτη στην κατάκτηση του αγαπημένου της (που μπορεί να είναι άνδρας ή γυναίκα).
sapho
Τα δύο ποιήματα μοιράζονται ένα κοινό μέτρο, τη λεγόμενη «σαπφική στροφή», μια μορφή στίχου που ίσως επινοήθηκε από την Σαπφώ και σήμερα φέρει το όνομά της. Συγκεκριμένα, οι στροφές αποτελούνται από τέσσερις σειρές η κάθε μία, με την 4η; να είναι σημαντικά πιο σύντομη από τις πρώτες 3.
Και τα 2 ποιήματα ανήκουν στο 1ο από τα 9 ποιητικά βιβλία της Σαπφούς και η ανάκτησή τους δίνει μια σαφέστερη εικόνα της δομής τους στους μελετητές. «Όλα τα ποιήματα του πρώτου βιβλίου της Σαπφούς φαίνεται να αφορούν:
1) την οικογένεια, βιογραφικά στοιχεία ή/και τη λατρεία, για τους ενήλικες,
2) το ανεκπλήρωτο πάθος για τους εφήβους, προσφέροντας ένα παράθυρο στην ενήλικη εμπειρία, μιας και η ποιήτρια φαίνεται να έχει ζήσει επανειλημμένα ανάλογες εμπειρίες στο παρελθόν» γράφει ο Δρ Obbink.
Η Σαπφώ έγραψε σε μια διάλεκτο της Ελληνικής γλώσσας που ονομάζεται Αιολική, σημαντικά διαφορετική ηχητικά και ορθογραφικά από την αττική που αργότερα καθιερώθηκε. Ο πάπυρος περιέχει μερικά σημάδια με τα οποία ένας γραφέας, κρίνοντας ότι η Αιολική Ελληνική μπορεί να μην ήταν γνωστή στους αναγνώστες, έκανε νύξεις για τη σωστή προφορά των λέξεων.
Το κείμενο του παπύρου αρχίζει ως εξής:
ἀλλ’ ἄϊ θρύληϲθα Χάραξον ἔλθην
νᾶϊ ϲὺµ πλέαι• τὰ µέν̣, οἴο̣µα̣ι, Ζεῦϲ
οἶδε ϲύµπαντέϲ τε θέοι• ϲὲ δ’̣ οὐ χρῆ
ταῦτα νόειϲθαι,
ἀλλὰ καὶ πέµπην ἔµε καὶ
πόλλα λί̣ϲϲεϲθαι̣ βαϲί̣λ̣η̣αν Ἤ̣ραν
ἐξίκεϲθαι τυίδε ϲάαν ἄγοντα
νᾶα Χάραξον,
κἄµµ’ ἐπεύρην ἀρτ̣έ̣µεαϲ• τὰ δ’ ἄλλα
πάντα δαιµόνεϲϲ̣ιν ἐπι̣τ̣ρόπωµεν•
εὐδίαι̣ γ̣ὰρ̣ ἐκ µεγάλαν ἀήτα̣ν̣
αἶψα πέ̣λ̣ο̣νται•
τῶν κε βόλληται βαϲίλευϲ Ὀλύµπω
δαίµον’ ἐκ πόνων ἐπάρ{η}`ω΄γον ἤδη
περτρόπην, κῆνοι µ̣άκαρεϲ πέλονται
καὶ πολύολβοι
