Οι Βισάλτες ήταν αρχαίος λαός της ανατολικής Μακεδονίας, που έζησε στα δυτικά του ποταμού Στρυμόνα, Θρακικής καταγωγής. Ο Ηρόδοτος αναφέρει για την περιοχή «Ειη δέ Παιονίη επί τω Στρυμόνι ποταμώ πεπολισσμένη» (Ηροδ Υ,13).
Ο Βισάλτης ήταν γιος του Ήλιου και της Γης, από τον οποίο πήρε και το όνομά της η χώρα. Πατέρας της Θεοφανώς, η οποία με μορφή προβάτου, συνέλαβε από τον Ποσειδώνα, που και αυτός είχε πάρει μορφή κριαριού, τον κριό που έδωσε το χρυσόμαλλο δέρας των Αργοναυτών. Γι’ αυτό η Θεοφανώ λέγεται και Βισαλτίς.
Ο λαός αυτός, εκτός από τον Ηρόδοτο, αναφέρεται και από τον Θουκυδίδη, τον Διόδωρο, τον Πλίνιο και τον Πλούταρχο. Η αρχαία Βισαλτία ανήκε στο χώρο της αρχαίας Μακεδονίας, μεταξύ του όρους Βερτίσκος που ήταν το δυτικό της σύνορο, και του Στρυμόνα και της Κερκινίτιδος λίμνης, που ήταν το ανατολικό. Βρίσκεται, δηλαδή, στο γεωγραφικό χώρο που περιλαμβάνεται σήμερα η περιοχή της Νιγρίτας και του Σοχού.
Το 490 π.Χ., κατά την εκστρατεία των Περσών εναντίον της Ελλάδος, ο βασιλιάς της Βισαλτίας μη θέλοντας ν’ ακολουθήσει τους βαρβάρους, έφυγε στη Ροδόπη, στους δε γιους του απαγόρευσε να εκστρατεύουν κατά της Ελλάδος στο πλευρό των Ασιατών επιδρομέων. Αυτοί όμως δεν άκουσαν την συμβουλή του πατέρα τους, και ακολούθησαν τους βαρβάρους. ‘Όταν μετά τη φυγή των Περσών ο βασιλιάς επανήλθε και βρήκε τους γιους του σώους και αβλαβείς, αυτοτυφλώθηκε.
Από το 479 π.Χ. η Βισαλτία κατακτήθηκε από τον Αλέξανδρο τον Α’. Αργότερα ο Περικλής έστειλε 1000 Αθηναίους αποίκους, οι οποίοι συνέβαλαν πολύ στον εκπολιτισμό των Βισαλτών. Στη μάχη της Πύδνας το 168 π.Χ., στην οποία κρίθηκε η τύχη της Μακεδονίας, οι Βισάλτες πολέμησαν στο πλευρό του Περσέα.
Τόσο πολύ διακρίθηκαν για την ανδρεία τους, ώστε ο Περσέας μετά την ήττα του, τότε μόνο απελπίστηκε τελείως, όταν τον εγκατέλειψαν και οι “ανδρείοι Βισάλτες”.
Η επαρχία αυτή, αν και είχε μικρή έκταση κατά την αρχαιότητα, εν τούτοις περιείχε πολλές πόλεις, οι οποίες συχνά μνημονεύονται από τους αρχαίους συγγραφείς: η Άργιλος, τοΚερδύλιο, η Βισαλτία, πρωτεύουσα της χώρας, οι Καλλίτεραι, η Ορεσκία, η Ευπορία, η Βέργα και η ‘Οσσα. Η πιο επίσημη από τις παραπάνω πόλεις ήταν η Άργιλος, που σύμφωνα με τη μαρτυρία των αρχαίων κτίσθηκε από τους Θράκες, τους πρώτους κατοίκους της χώρας, σε χρόνο άγνωστο, αποικίστηκε όμως από τους Ανδρίους συγχρόνως με τα Στάγειρα της Χαλκιδικής, γύρω στα μέσα της 7ης εκατονταετηρίδας. Μετά τη φυγή των Θρακών και τον αποικισμό των Ανδρίων, η Άργιλος που είχε παραμείνει ελεύθερη και αυτόνομη από το 655π.Χ. μέχρι την εκστρατεία του Ξέρξη (480 π.Χ.), υπέκυψε και αυτή στο κράτος του. Μετά από την ήττα και τη φυγή του συμπεριλήφθηκε στις συμμαχικές πόλεις της Αθήνας.
Αργότερα όμως, αποστάτησε από τους Αθηναίους και διευκόλυνε το στρατηγό των Λακεδαιμονίων να καταλάβει την Αμφίπολη. Αργίλιος ήταν ο άντρας που πρόδωσε τον Παυσανία στους Σπαρτιάτες, ο οποίος όταν στάλθηκε σαν γραμματοκομιστής στον Αρτάβαζο αποσφράγισε τις επιστολές και κατήγγειλε την προδοσία στους Εφόρους.
Οι Βισάλτες ήταν Θράκες στην καταγωγή. Είχαν ανεπτυγμένη την θρησκευτικότητα, δημιούργησαν θρησκευτικές ιδέες και ήταν εργατικοί, πράγμα που μαρτυριέται από τον πλούτο που απέκτησαν. Είχαν, επίσης, ανεπτυγμένη την αγάπη τους προς τη πατρίδα. Παρόλα αυτά, ήταν ειρηνικός λαός.
Όμως, όπως όλοι οι Θράκες, δεν είχαν συναίσθηση της κοινωνικότητας και της κρατικής ενότητας, έτσι ώστε το κράτος τους να έχει τη δύναμη να επιβιώσει και να αντισταθεί στους ποικίλους εχθρούς της περιοχής και κυρίως τους Μακεδόνες. Το πολίτευμα της περιοχής ήταν η Βασιλεία και ο βασιλιάς ήταν ο απόλυτος δεσπότης. Οι βασιλείς ήταν φορείς της υπέρτατης εξουσίας και συμπεριφέρονταν προς τους υπηκόους τους χωρίς να δίνουν σε κανένα συλλογικό όργανο λόγο των πράξεων τους και μάλιστα, οι πράξεις τους είχαν τη σφραγίδα της αγριότητας. Αργότερα όταν υποτάχθηκαν στους Μακεδόνες (479 π.Χ.) διατήρησαν την αυτονομία τους από τον ίδιο το βασιλιά. Μόνο το 342π.Χ. καταργείται η αυτονομία των λαών της Θράκης.
Δύο είναι οι κεντρικοί πόλοι γύρω από τους οποίους στρέφεται η ζωή των Βισαλτών και η προσπάθειά
τους προς την πρόοδο και την πολιτιστική ανάπτυξη.
Ο Στρυμόνας που λατρευόταν ως θεός, θεωρούνταν θεϊκό δώρο και το λίκνο των Μαινάδων το Παγγαίο, αποτελεί το κέντρο της αινιγματικής λατρείας του Διονύσου. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα που συνέθεταν το χρώμα της κοινωνικής ζωής των Βισαλτών, ήταν ότι παρείχαν ελευθερία στις γυναίκες πριν από το γάμο, ενώ απαιτούσαν πίστη από αυτές όταν τις παντρεύονταν. Εκτός από αυτό, είχαν τη συνήθεια να πουλούν ως δούλους τα παιδιά τους και να εξαγοράζουν τις γυναίκες τους με πολλά χρήματα από τους γονείς τους.
Χρησιμοποιούσαν πολύ τον οίνο που ήταν το ιερό ποτό του θεού Διονύσου. Καλλιεργούσαν τα αμπέλια και τα δημητριακά ενώ ασχολούνταν με την κτηνοτροφία, την υλοτομία καθώς και την εξόρυξη χρυσού και αργύρου από τα ορυχεία, που τους έκανε πολύ πλούσιους. Πολύ διαδεδομένη ήταν και η καλλιέργεια της ελιάς.