Οι ώρες αγωνίας στο Πεντάγωνο τη νύχτα του πραξικοπήματος

Στα υπόγεια του Πενταγώνου, εκεί όπου χτυπάει η καρδιά του Κέντρου Επιχειρήσεων των Ενοπλων Δυνάμεων, τη νύχτα της περασμένης Παρασκευής προς ξημερώματα Σαββάτου, οπότε και εκδηλώθηκε το πραξικόπημα στην Τουρκία, η πολιτική και η στρατιωτική ηγεσία «ξεδίπλωσαν» όλα τα σχέδια για την αντιμετώπιση πιθανής  στρατιωτικής ενέργειας εις βάρος της Ελλάδας στην περιοχή του Εβρου και του Αιγαίου.

Η «κυριακάτικη δημοκρατία» παρουσιάζει ορισμένα από τα σχέδια που ετοιμάστηκαν να μπουν σε εφαρμογή, ανάλογα με τις κινήσεις στην Τουρκία, αλλά και αυτά που ενεργοποιήθηκαν, αφού βεβαίως οι Ενοπλες Δυνάμεις τέθηκαν σε επιφυλακή, ανακλήθηκαν άδειες και το προσωπικό έλαβε θέσεις... μάχης στην πρώτη γραμμή. Αξίζει να σημειωθεί, καταρχάς, ότι, όπως αναφέρουν πηγές του Πενταγώνου, ο συναγερμός λειτούργησε ικανοποιητικά, αφού τηρήθηκαν οι προβλεπόμενοι χρόνοι για καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης.

Αρχικά έφυγε το πρώτο κύμα των διαταγών προς όλες τις μονάδες του Στρατού Ξηράς στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου και του Εβρου για αυξημένη ετοιμότητα. Οι βάρδιες στα ραντάρ παρακολούθησης και στις υπηρεσίες των υποκλοπών ενισχύθηκαν, η αντιαεροπορική άμυνα μπήκε σε λειτουργία, οι σκοπιές και τα περίπολα αυξήθηκαν. Η εντολή ήταν: «Αναφέρετε άμεσα ό,τι παρατηρηθεί στα υψηλότερα κλιμάκια». Οι επιτελείς του Πενταγώνου γνώριζαν ότι περιθώρια επανάληψης μιας κρίσης τύπου Ιμίων δεν υπάρχουν.

Σχεδόν ταυτόχρονα ενεργοποιήθηκε η δύναμη ταχείας αντίδρασης, γνωστή και ως δύναμη Δέλτα, προκειμένου να κινηθεί όπου απαιτηθεί. Τα ελικόπτερα Σινούκ τέθηκαν σε άμεση ετοιμότητα για τη μεταφορά κομάντος του Στρατού, τα επιθετικά ελικόπτερα Απάτσι με τις θερμικές κάμερες επίσης το ίδιο, όπως και τα μαχητικά αεροσκάφη F-16 και Mirage για εναέρια υποστήριξη. Είναι ένα σενάριο που η συγκεκριμένη δύναμη έχει εκτελέσει πολλές φορές και οι χρόνοι ενεργοποίησής της είναι εντυπωσιακοί.

Στο Αιγαίο, τη στιγμή του πραξικοπήματος στην Τουρκία έπλεαν συνολικά 11 πλοία του Πολεμικού Ναυτικού, από φρεγάτες έως και μικρά περιπολικά. Δόθηκε εντολή να ετοιμαστούν για απόπλου ακόμη πέντε. Οι δε Πολεμικές Μοίρες τέθηκαν σε ετοιμότητα 5 λεπτών. Η αμέσως επόμενη είναι [Πύραυλοι S-300] αυτή των 2 λεπτών, όπου οι πιλότοι είναι ήδη στα κόκπιτ. Πληροφορίες αναφέρουν ότι υπήρξαν και μετακινήσεις αντιαεροπορικών συστημάτων. Το βέβαιο, πάντως, είναι ότι ενεργοποιήθηκαν όλα τα συστήματα. Από τους S-300, τους Πάτριοτ και τους TOR-M1 έως και τα μικρά αντιαεροπορικά στα νησιά.

Τα στοιχεία που κατέγραψαν τα ελληνικά ραντάρ τη νύχτα του πραξικοπήματος ήταν κυρίως πτήσεις μαχητικών αεροσκαφών πάνω από την τουρκική ενδοχώρα και κινήσεις αρμάτων μάχης επίσης στην ενδοχώρα και όχι στα σύνορα με την Ελλάδα. Αμέσως εξετάστηκε το σενάριο απόκρουσης μιας αεροπορικής προσβολής σε κάποιο από τα νησιά του Αιγαίου. Ηταν άγνωστο πώς θα συμπεριφερθούν είτε οι στασιαστές είτε οι κυβερνητικές δυνάμεις και η πιθανότητα να εξαχθεί η κρίση στο Αιγαίο ήταν υπαρκτή.

Αλλο ένα σενάριο που εξετάστηκε ήταν η απόβαση σε κάποια βραχονησίδα προκειμένου οι πραξικοπηματίες να δημιουργήσουν ελληνοτουρκική κρίση, όπως προέβλεπε και το σχέδιο «Βαριοπούλα».

Επιχείρηση απόκρουσης

Πλοία με δυνάμεις ΟΥΚ και του ΕΤΕΘ αλλά και κομάντος που εδρεύουν σε βασικά νησιά θα αναλάμβαναν την επιχείρηση απόκρουσης ή καταστολής με την απαιτούμενη εναέρια υποστήριξη. Ακόμη ένα σενάριο ήταν, δεδομένης της κινητικότητας στην Τουρκία αρμάτων μάχης και τεθωρακισμένων, μία επιχείρηση στον Εβρο με στόχο την προάσπιση των ελληνικών συνόρων. Ολα τα σχέδια που οι επιτελείς του Πενταγώνου εξέτασαν την κρίσιμη εκείνη νύχτα ήταν στοχευμένα ανάλογα με την απειλή, είχαν κλιμάκωση και έφταναν μέχρι το «κόκκινο», δηλαδή μίας ελληνοτουρκικής σύρραξης.

Η παρουσία, άλλωστε, του υπουργού Εθνικής Αμυνας Πάνου Καμμένου στο ΕΘΚΕΠΙΧ δεν ήταν άλλωστε τυχαία, πέραν ασφαλώς της παρακολούθησης της κατάστασης. Ο κ. Καμμένος ήταν σε ανοιχτή γραμμή με τον Αλέξη Τσίπρα (το ΚΥΣΕΑ είναι αρμόδιο για την απελευθέρωση των κανόνων εμπλοκής) και πληροφορίες από το Μέγαρο Μαξίμου αναφέρουν ότι ο πρωθυπουργός ήταν έτοιμος να μεταβεί στο Πεντάγωνο αν προέκυπτε κλιμάκωση της κρίσης στα ελληνοτουρκικά σύνορα. Λίγες ώρες αργότερα ωστόσο, η κατάσταση άρχισε να ξεκαθαρίζει στην Τουρκία για το ποιος τελικά έχει το πάνω χέρι, οπότε πολλά από τα διαβαθμισμένα σχέδια μπήκαν και πάλι στα συρτάρια. Η ανησυχία πάντως και ο προβληματισμός αλλά και η ετοιμότητα των Ενοπλων Δυνάμεων παραμένουν.

Πως οι Τούρκοι κομάντος προσπάθησαν το Πάσχα να πάρουν τη νήσο Παναγιά!

Το πραξικόπημα στην Τουρκία έρχεται να αναδείξει ένα σοβαρό επεισόδιο παραμονές του Πάσχα, που λίγο έλειψε να οδηγήσει σε κατάληψη από Τούρκους κομάντος της νήσου Παναγιάς, ανατολικά των Οινουσσών, και να επιβεβαιώσει τις πληροφορίες που είχαν ήδη οι ελληνικές στρατιωτικές Αρχές για «θερμό επεισόδιο» στο Αιγαίο. Το σχέδιο συγκέντρωνε χαρακτηριστικά της κρίσης των Ιμίων, αλλά θα μπορούσε να ήταν και τμήμα προσπάθειας του «βαθέος κράτους» να ανατρέψει τον Ταγίπ Ερντογάν, αφού, όπως αποδεικνύουν τα σχέδια «Suga» ή «Βαριοπούλα», ένα πραξικόπημα πάει «πακέτο» με μία ελληνοτουρκική κρίση. Αυτός είναι ο λόγος που επιτελείς του Πενταγώνου παραμένουν σε αναμμένα κάρβουνα και οι Ενοπλες Δυνάμεις σε επιφυλακή, με το βλέμμα στραμμένο στα ευαίσθητα σημεία του ανατολικού Αιγαίου και του Εβρου.

Παραμονές του Πάσχα, λοιπόν, οι Τούρκοι είχαν ξεσαλώσει στο Αιγαίο, με παραβιάσεις του εθνικού εναέριου χώρου και των χωρικών υδάτων και πτήσεις πάνω από τις νήσους Παναγιά και Οινούσσες - σε ύψος ακόμη και μερικών δεκάδων μέτρων. Μάλιστα, σε ορισμένες περιπτώσεις τα τουρκικά μαχητικά (F-16) και βομβαρδιστικά (F-4) πετούσαν σε επιθετικό σχηματισμό και διάταξη προσβολής επίγειων στόχων. Το στρατιωτικό κατεστημένο της Αγκυρας επεξεργαζόταν, όπως στη συνέχεια φάνηκε, ένα σχέδιο κατάληψης της νήσου Παναγιά. Αυτός ήταν ο λόγος που δέσμευσαν και περιοχές γύρω από το σύμπλεγμα των Οινουσσών, νότια της Λέσβου και δυτικά της Χίου έως τη Σκύρο, με στόχο να πραγματοποιήσουν αεροναυτικές ασκήσεις. Ηθελαν να προκαλέσουν ναυτικό αποκλεισμό στην περιοχή και να κάνουν πιο εύκολο το έργο κατάληψης της νήσου από ειδικές δυνάμεις (της SAT). Είχαν βελτιώσει κατά πολύ το σχέδιό τους μετά τα Ιμια, όπου τότε η Ελλάδα είχε ναυτική υπεροχή στην περιοχή, παρά τα όσα έλεγαν οι Πάγκαλος και Σημίτης.

Το σχέδιο κατάληψης της νήσου Παναγιά, ωστόσο, αποφεύχθη την τελευταία στιγμή. Και αυτό γιατί οι Ενοπλες Δυνάμεις αντιλήφθηκαν τα σχέδια των Τούρκων, σήμαναν συναγερμό στις μονάδες της περιοχής και έσπευσαν να αναπτύξουν επιπλέον δυνάμεις, αποτρέποντας την εχθρική ενέργεια. Πληροφορίες λένε πως βοήθησαν και οι Αμερικανοί, τα... ραντάρ των οποίων έπιασαν τα δόλια σχέδια των τουρκικών ένοπλων δυνάμεων και ενημέρωσαν τις ελληνικές Αρχές.

Να σημειωθεί πως το διάστημα εκείνο είχε ενεργοποιηθεί η νατοϊκή δύναμη SNMG-2 στο Αιγαίο, με επικέντρωση στην περιοχή της Λέσβου, για την αντιμετώπιση της μετανάστευσης. Και με προκάλυμμα τους μετανάστες και τους πρόσφυγες, σχεδίαζαν οι Τούρκοι να εκτελέσουν την αποστολή. Σύμφωνα με πληροφορίες, μία λέμβος με Τούρκους κομάντος θα προσπαθούσε να καταλάβει την Παναγιά παράλληλα με κάποιες άλλες, που μετέφεραν μετανάστες - πρόσφυγες.

Προτού θέσουν σε εφαρμογή το σχέδιό τους οι Τούρκοι, πραγματοποιήθηκε έκτακτο ΚΥΣΕΑ στο Μέγαρο Μαξίμου, παρουσία του υπουργού Αμυνας Πάνου Καμμένου και του αρχηγού ΓΕΕΘΑ ναυάρχου Ευάγγελου Αποστολάκη, στο οποίο υπήρχαν οι πληροφορίες και αποφασίστηκε η αποστολή αποσπάσματος στρατιωτών στη νήσο Παναγιά, για παν ενδεχόμενο. Ενεργοποιήθηκε και η αντιαεροπορική άμυνα της περιοχής, όπως και ενισχύθηκε η ναυτική παρουσία στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, ενώ η δύναμη «Δέλτα» αύξησε την ετοιμότητά της. Ηταν το οριστικό μπλοκάρισμα στα σχέδια των Τούρκων. Τη φρουρά στη νήσο Παναγιά επιθεώρησε λίγες ημέρες αργότερα ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ, σε μία επίσκεψη που άρχισε από το hotspot στη Χίο, για να αποφευχθεί τυχόν κλιμάκωση στην περιοχή.

Τα κοινά με τα Ιμια

Η ενέργεια από τουρκικής πλευράς είχε πολλά κοινά με την κρίση των Ιμίων τον Ιανουάριο του 1996, δεδομένου ότι τόσο τα Ιμια όσο και η νήσος Παναγιά συγκαταλέγονται στον κατάλογο με τα 185 συνολικά ελληνικά νησιά το ιδιοκτησιακό καθεστώς τον οποίων αμφισβητεί η Αγκυρα. Δεδομένου δε των πρόσφατων εξελίξεων στην Τουρκία, θα μπορούσε να είχε αποτελέσει και ένα μέρος του σχεδίου απόπειρας ανατροπής του Ερντογάν, αφού βάσει του σχεδίου «Βαριοπούλα», που είχαν εκπονήσει τα «γεράκια» της Αγκυρας, αυτό προέβλεπε ότι, πέραν των επιχειρήσεων εντός της Τουρκίας, θα προκαλούνταν και ελληνοτουρκική σύρραξη, με αφορμή την κατάρριψη τουρκικού μαχητικού από ελληνικά πολεμικά αεροσκάφη.

Ωστόσο, οι επιτελείς του Πενταγώνου εκτιμούν ότι το σχέδιο κατάληψης της νήσου Παναγιάς περισσότερο δείχνει να προσεγγίζει το σχέδιο «Suga». Το συγκεκριμένο σχέδιο, που έχει εκπονηθεί το 2003 (την ίδια περίοδο οι Τούρκοι είχαν φτιάξει και το σχέδιο «Βαριοπούλα), πρόβλεπε ταυτόχρονο «χτύπημα» στο ανατολικό Αιγαίο για την κατάληψη τριών νησιών: των Οινουσσών και, κατ' επέκταση, της νήσου Παναγιάς, της Λέρου και των Φούρνων. Ειδικά για τις Οινούσσες, οι Τούρκοι στρατηγοί προέβλεπαν ότι η γειτνίαση με τα παράλια δεν αποτελούσε μεγάλο εμπόδιο για τα αποβατικά σκάφη και σε μία αιφνιδιαστική επιχείρηση μέσα στη νύχτα.
Οσον αφορά τους Φούρνους, το νησί, κατά του Τούρκους πάντα που εκπόνησαν το σχέδιο «Suga», είχε μικρό αριθμό κατοίκων, μικρή στρατιωτική φρουρά και η όποια αντίδραση θα ήταν δύσκολη.

Εκείνο που απασχολούσε περισσότερο τους Τούρκους ήταν η Λέρος. Για την κατάληψη του νησιού οι Τούρκοι επιτελείς πρότειναν την πραγματοποίηση μίας αεραποβατικής ενέργειας, με τη μεταφορά ειδικών δυνάμεων με ελικόπτερα και την υποστήριξη της επιχείρησης από την τουρκική αεροπορία. Εξάλλου, η απόσταση της Λέρου από την τουρκική ενδοχώρα (χαρακτηριστικά, από το αεροδρόμιο του Bodrum) είναι 70-72 χλμ., τα οποία μπορούν να καλυφτούν σε περίπου 20 λεπτά από τα ελικόπτερα.

Στο φως οι κινήσεις των στασιαστών από υποκλοπές ελληνικών μυστικών υπηρεσιών

Το πραξικόπημα στην Τουρκία ήταν και ένα «τεστ» για τις υπηρεσίες πληροφοριών και υποκλοπών των Ενόπλων Δυνάμεων. Οπως αποκάλυψε ο Πάνος Καμμένος και επιβεβαιώθηκε αργότερα από τη στρατιωτική ηγεσία, οι κινήσεις των Τούρκων στασιαστών είχαν γίνει αντιληπτές από το απόγευμα της Παρασκευής. Αυτό βοήθησε να υπάρξει και μία προετοιμασία από ελληνικής πλευράς.

Τα συστήματα υποκλοπών που λειτουργούν στα νησιά -και όχι μόνο- κατάφεραν να «σπάσουν» τα κωδικοποιημένα μηνύματα των Τούρκων που ετοίμαζαν την ανατροπή του Ταγίπ Ερντογάν, ενώ οι υπηρεσίες πληροφοριών υπέκλεψαν συνομιλίες και τα ραντάρ κατέγραψαν ασυνήθιστες κινήσεις αρμάτων μάχης και τεθωρακισμένων οχημάτων όχι στη μεθοριακή γραμμή, αλλά σε σημεία της Κωνσταντινούπολης. Το πραξικόπημα είχε αρχίσει να εκδηλώνεται από νωρίς το απόγευμα. Κάτι που αντιλήφθηκε και ο Τούρκος πρόεδρος. Αυτός ήταν, άλλωστε, και ο λόγος που διασώθηκε.

Αργότερα, δε, υπήρχε και σαφής εικόνα για τις κινήσεις των Τούρκων πραξικοπηματιών και κυβερνητικών στην τουρκική ενδοχώρα, προκειμένου να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα. Ενδεικτικό είναι ότι ανώτατη πηγή του ΓΕΑ αποκάλυψε ότι το προεδρικό αεροσκάφος του Ερντογάν δεν συνοδευόταν από τουρκικά F-16, αλλά ούτε και μαχητικά των στασιαστών το προσέγγισαν. Προφανώς, η διαρροή αυτή έγινε στο πλαίσιο του επικοινωνιακού «πολέμου».