Άγνωστες μορφές του Ελληνισμού: Παύλος ο Αιγινίτης

O επιφανέστερος ιατρός της ύστερης αρχαιότητας

Η Ελλάδα της κλασσικής εποχής ήταν μια παλιά ανάμνηση το 625 μ.Χ., όταν γεννήθηκε στο νησί της Αίγινας ο Παύλος, ένας από τους επιφανέστερους ιατρούς του Ελληνισμού των μέσων χρόνων. Ο Ιπποκράτης ο Κώος, ο Κτησίας ο Κνίδιος και ο Γαλληνός ο Περγαμηνός, ήταν μια μακρινή ανάμνηση για τους Έλληνες του 7ου π.Χ. αιώνα.  Επιδρομές βαρβαρικών φυλών είχαν μετατρέψει σε κονιορτό τις μεγαλύτερες πόλεις της αρχαίας Ελλάδας. Τα μόνα που είχαν απομείνει που συνέδεαν την δόξα της αρχαιότητας με την εποχή του Παύλου ήταν τα μεγαλειώδη ερείπια ναών και θεάτρων, καθώς και τα αρχαία χειρόγραφα που είχαν διασωθεί.

Δεν γνωρίζουμε τους γονείς του Παύλου, ούτε τι επαγγέλονταν. Από νωρίς έδειξε την κλίση του στην Ιατρική επιστήμη και για να σπουδάσει ανώτερη Ιατρική πήγε στο πανεπιστήμιο της τότε οικουμένης, την Αλεξάνδρεια. Αν και την είχαν κατακτήσει οι Άραβες, η Αλεξάνδρεια δεν είχε χάσει την αίγλη της και σαν άνθος στόλιζε την Μεσόγειο. Στην Αλεξάνδρεια έμαθε την Ιατρική καλύτερα και εξειδικεύτηκε στην γυναικολογία, στην μαιευτική και στην χειρουργική. Μετά από χρόνια δίδαξε και ο ίδιος στην περίφημη ιατρική σχολή της Αλεξάνδρειας και έγινε ονομαστός στον βυζαντινό και αραβικό κόσμο για τις μελέτες που συνέγραψε. Ήταν δε, τόσο άριστος ως μαιευτήρας-γυναικολόγος, ώστε αποκλήθηκε από τους Άραβες ως «Al Qawabili» (Ο Μαιευτήρας). Το μεγαλύτερο έργο του Παύλου ήταν τα 7 βιβλία που συμπύκνωναν μέσα τους όλη την εξέλιξη της Ιατρικής επιστήμης μέχρι τις ημέρες του, βασιζόμενα κυρίως στον Ιπποκράτη και στον Γαληνό κ.α. Αυτή η ιατρική εγκυκλοπαίδεια ονομάστηκε «Υπόμνημα» ή «Επιτομή» ή απλά τα 7 βιβλία του Παύλου του Αιγινήτου.

Στο Προοίμιο ανέφερε ότι διαίρεσε σε επτά βιβλία το έργο του και συγκεκριμένα στο πρώτο βιβλίο ομιλεί περί υγιεινής, στο δεύτερο περί πυρετών, στο τρίτο περί των παθών κατά τόπους, δηλαδή των οργάνων από το κεφάλι έως τα πόδια, στο τέταρτο βιβλίο περί των εξωτερικών παθών, δηλαδή του δέρματος, στο πέμπτο περί των ιοβόλων πληγών και δηγμάτων (τσιμπημάτων), στο έκτο περί χειρουργικής και στο έβδομο βιβλίο περί των ιδιοτήτων των απλών και συνθέτων φαρμάκων, δηλαδή περί φαρμακολογίας, στοιχεία τα οποία έλαβε από τον Διοσκουρίδη (2ος αι. μ.Χ.).

Εκτός από εξαίρετος γυναικολόγος και μαιευτήρας ήταν και ο καλύτερος χειρουργός της εποχής του. Περιγράφει μάλιστα στο έργο του τον καθετηριασμό της ουροδόχου κύστεως, χρησιμοποιώντας καθετήρες ανάλογα με το φύλο και την ηλικία του ασθενούς. Περιγράφει την λιθοτριψία και πώς να αποφευχθεί η αιμορραγία. Επίσης, έγραψε ένα βιβλίο για την παιδιατρική. Σαν πηγές του χρησιμοποίησε τον Διοσκουρίδη, τον Γαληνό, τον Ορειβάσιο, τον Άετιο και άλλους.

Ο Παύλος περιέγραψε το ανεύρυσμα σαν νόσο, σχολιάζοντας τον Γαληνό, καθώς και τον τρόπο θεραπείας του, αποδεικνύοντας πως οι Έλληνες ήταν πολύ μπροστά στην Ιατρική σε σχέση με ό,τι πιστεύουμε σήμερα εμείς γι' αυτούς. Μέχρι πριν λίγα χρόνια πιστεύονταν πως το ανεύρυσμα ανακαλύφθηκε σαν νόσος γύρω στον 15ο αιώνα. Περιέγραψε τον καρκίνο και έγραψε πως ο καρκίνος εμφανίζεται περισσότερο στο όργανο της μήτρας και στους μαστούς.

Ο Παύλος στα έργα του περιέγραψε την χειρουργική του οφθαλμού, τον τρυπανισμό του κρανίου, την βουβωνοκήλη, το ηπατικό απόστημα, πρακτικές που διατηρήθηκαν ως τον 17ο σώζοντας πολλές ζωές. Επίσης, περιέγραψε την στρατιωτική χειρουργική που εφαρμόζονταν στα πεδία των μαχών πάνω σε όλων των ειδών τα τραύματα.  Το έκτο βιβλίο του το «Περί χειρουργικής» διδασκόταν στην ιατρική σχολή του Παρισιού  μέχρι τον 16ο αιώνα. Ο Παύλος περιέγραφε επίσης τις πλαστικές χειρουργικές δέρματος που είχε την δυνατότητα να κάνει.

Δεν γνωρίζουμε όμως τίποτε για την ζωή του πλην για την εργασία του στην Ιατρική. Πέθανε στην Ρώμη το 690 μ.Χ. σε ηλικία 65 ετών, αφήνοντας πίσω του ένα τεράστιο έργο στους περισσότερους τομείς της Ιατρικής και αναγνωρίστηκε ήδη από την εποχή του ως ένας από τους σπουδαιότερους ιατρούς όλων των εποχών. Από πολύ νωρίς τα έργα του μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες όπως τα αραβικά, τα λατινικά, τα γαλλικά και πολλές άλλες ακόμη.

 Αίας ο Τελαμώνιος - Τ.Ο. Καβάλας