Τα Χριστούγεννα στην Αρχαία Ελλάδα και τα νεώτερα χρόνια

Τα Χριστούγεννα είναι μια από τις πιο σημαντικές, και ίσως η πιο αγαπημένη γιορτή της χριστιανοσύνης, που μας γεμίζει ελπίδα χαρά για το μεγαύτερο δώρο αγάπης του Χριστού στην ανθρωπότητα.

Κάθε χώρα γιορτάζει με διαφορετικά ήθη και έθιμα που έχουν βαθιές ρίζες μέσα στην ιστορία και την παράδοση.

Όπως όλες οι γιορτές έτσι και εορτή της γέννησης του Χριστού έχει πανομοιότυπα ήθη και λατρευτικά χαρακτηριστικά που έχουν τις ρίζες τους στην αρχαία Ελλάδα.

Οι Ελληνες απέδιδαν τιμή και δόξα σε κάθε ήρωα που αγωνιζόταν για την αρετή και το "ευ ζήν" , από τον Διόνυσο μέχρι τον Μ Αλέξανδρο,που υποστήριζε οτι στους γονείς του όφειλε το ζην , αλλά στον δάσκαλό του, τον σπουδαίο Έλληνα φιλόσοφο Αριστοτέλη, το εύ ζην!

Εξετάζοντας τα ίχνη της ιστορίας βρίσκουμε ότι στις 30 Δεκεμβρίου, οι αρχαίοι Έλληνες γιόρταζαν και τιμούσαν την γέννησή του Διονύσου, που απάλλαξε πρώτη φορά τη ανθρωπότητα από την πληγή των Νεφελίμ, αποκαλώντας τον "Σωτήρα και θείο βρέφος". Η μητέρα του ήταν μια θνητή γυναίκα, η Σεμέλη, και ο πατέρας του ήταν ο Δίας. Ήταν ο καλός «Ποιμήν», του οποίου οι ιερείς κρατούν την ποιμενική ράβδο, όπως συνέβαινε και με τον Όσιρη.

Είχε επίσης ταυτιστεί με την γιορτή του Ηλίου. Οι Έλληνες, γιόρταζαν τον Φωτοφόρο Απόλλωνα, ο οποίος απεικονιζόταν πάνω στο ιπτάμενο άρμα του να μοιράζει το φως του Ηλίου. Αναπαριστούσαν την κίνηση του ήλιου με την ζωή ενός ανθρώπου που γεννιόταν κατά τη διάρκεια της χειμερινής φάσης του ήλιου και μεγάλωνε καθώς αυξανόνταν οι ώρες ηλιοφάνειας της Γης. Το χειμερινό Ηλιοστάσιο 22-25 Δεκεμβρίου σηματοδοτεί την αρχή του χειμώνα, όταν ο Ηλιος αρχίζει βαθμιαία να αυξάνει την ημέρα μέχρι να εξισωθεί με την νύχτα, κατά την Ιση-μερία τον Μάρτιο. Τότε ο Ήλιος νικά το σκοτάδι, και έρχεται η άνοιξη,- η εποχή αναγέννησης της φύσης.

Ανακαλύπτουμε ότι δεν υπάρχει ακριβής ημερομηνία ενσαρκώσεως και γενέσεως του Ιησού Χριστού στην καινή Διαθήκη καθώς δεν γίνεται αναφορά ημερομηνίας στην εορτή των Χριστουγέννων, και κανείς από τους Αποστόλους δεν αναφέρει την 25η Δεκεμβρίου ως ημέρα γεννήσεως του Θεανθρώπου. Υπάρχουν όμως ενδείξεις που συνηγορούν στην Φθινοπωρινή γέννηση του, και όχι στην χειμερινή. Τα Σατουρνάλια ήταν από τις σημαντικότερες εορτές στη Ρώμη και ονομάζονταν: « Dies Invicti solis - Ημέρα του αήττητου ήλιου». Μια γιορτή που φυσικά την είχαν πάρει απο την γιορτή του Φωτοφόρου Απόλλωνα - Ηλίου!

Το εδάφιο από το Ευαγγέλιο του Λουκά αναφέρει: «Οι ποιμένες ήσαν κατά το αυτό μέρος διανυκτερεύοντες εν τοις αγροίς, και φυλάττοντες φύλακας της νυκτός επί το ποίμνιον αυτών» (2: 8).

Η φράση αυτή έρχεται σε αντίθεση με τις συνήθειες των βοσκών καθώς τον χειμώνα δεν διανυκτερεύουν στους αγρούς, και αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η γέννηση του Ιησού δεν έγινε το Δεκέμβριο αλλά το Φθινόπωρο εφόσον τα κοπάδια δεν ήταν στις στάνες. Γνωρίζουμε επίσης ότι η γέννηση συνέπεσε, με την απογραφή, που συνήθως γινόταν μετά την συγκομιδή, κατά τις αρχές Οκτωβρίου. Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης επίσης συσχετίζει την γέννηση του Ιησού Χριστού με την εορτή της «Σκηνοπηγίας», η οποία γινόταν τον Οκτώβρη.

Η καθιέρωση της 25ης Δεκεμβρίου ως ημέρα των Χριστουγέννων έγινε στη Ρώμη από τον Πάπα Ιούλιο τον Α, τον 4ο μ.χ. αιώνα, επί της βασιλείας του Θεοδοσίου, όταν δόθηκε όλο το τυπικό της εκκλησίας, όπως εορτάζεται έως σήμερα.

Η 25η Δεκεμβρίου συνέπεσε με τις αρχαίες εορτές του Χειμερινού Ηλιοστασίου και την «Επιστροφή» του Ηλίου. Ο Χριστός είναι ο Ήλιος που έδωσε φως στον κόσμο.

Το έθιμο πιθανολογείται ότι μεταφέρθηκε στην Ανατολή, από τον Γρηγόριο τον Ναζιανζηνό το 378-381 μ.Χ. Ο Ιωάννης Χρυσόστομος (345-407 μ.Χ.) σε ομιλία του για τη γέννηση του Χριστού, αναφέρει ότι στην Αντιόχεια γιόρταζαν τα Χριστούγεννα στις 25 Δεκεμβρίου.

Το γνωστό έθιμο σε όλο τον κόσμο είναι τα κάλαντα που έχουν τις ρίζες τους στην Αρχαία Ελλάδα. Συγκεκριμένα, ο Όμηρος - κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο νησί της Σάμου, μαζί με μια ομάδα παιδιών συνέθεσε τα κάλαντα.

Στην αρχαία Ελλάδα, τα κάλαντα συμβόλιζαν τη χαρά, τον πλούτο την ειρήνη, και τα παιδιά τραγουδούσαν τα κάλαντα μόνο στα σπίτια των πλουσίων. Πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι, κρατώντας ένα κλαδί ελιάς ή δάφνης στολισμένο με μαλλί (σύμβολο υγείας και ομορφιάς) και διάφορα είδη φρούτων. Έφερναν μετά το κλαδί ελιάς στα σπίτια τους και το κρεμούαν στην πόρτα όπου παρέμεινε για το υπόλοιπο του έτους. Επίσης διακοσμούσαν τους αρχαίους ναούς με τα δέντρα, που συμβόλιζαν τη θεϊκή προσφορά του δώρου.

Το χριστουγεννιάτικο δέντρο έγινε παράδοση στην Ελλάδα από το 1833, όταν οι Βαυαροί διακόσμησαν το παλάτι του βασιλιά Όθωνα. Το έθιμο εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη Γερμανία στο τέλος του 16ου αιώνα. Στην αρχή το δέντρο ήταν στολισμένο με τα πρώτα φρούτα της χειμερινής εποχής και αργότερα με ρούχα.Πολύ αργότερα στολίστηκε με πολύχρωμες μπάλες, και λαμπάκια.

Το κέικ της Πρωτοχρονιάς είναι επίσης η εξέλιξη του αρχαίου ελληνικού έθιμο. Οι πρόγονοί μας πρόσφεραν στους θεούς το "εορταστικό ψωμί" κατά τη διάρκεια των αγροτικών φεστιβάλ, όπως τα Θαλύσια και τη Θεσμοφόρια.

Τα Θαλύσια ήταν Αρχαία γιορτή προς τιμήν της Άρτεμης και της Δήμητρας, στην αρχή της συγκομιδής. Αργότερα επεκτάθηκε και τελούνταν προς τιμήν του Διονύσου. Η εορτή Θεσμοφόρια ήταν τοπικό γιορταστικό τριήμερο στην αρχαία Αθήνα που αποτελείτο από τις επί μέρους γιορτές Άνοδος, Νηστεία και Καλλιγένεια. Εκτός από την Αθήνα γιορτάζονταν και στο Άργος, την Τροιζήνα, Πελλήνη, Αίγινα, Ερέτρια στη Δήλο, αλλά και στην Σικελία και σε άλλες Ελληνικές αποικίες. Ήταν εορτή των γυναικών, και στους άνδρες απαγορευόταν η είσοδος στους ναούς. Η γιορτή διοργανόνονταν ακριβώς την ίδια μέρα με την εορτή του θάνατου του Όσιρη στην Αίγυπτο, δηλαδή την φθινοπωρινή ισημερία και διαρκούσε τέσσερις ημέρες.

Στα νεώτερα χρόνια θεσμοθετήθηκε πλέον η γιορτή των Χριστουγέννων στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο, και βρίσκουμε την Αθήνα τη δεκαετία του 1960, καθαρή, λαμπερή με χριστουγεννιάτικα φώτα. Η Αθήνα τότε δεν είχε καμία ανάγκη από ένα γιγάντιο χριστουγεννιάτικο δέντρο στην πλατεία του Συντάγματος, με συναυλίες και παραστάσεις του δρόμου, ή λαμπερά φώτα παντού. Η εορταστική, και αισιόδοξη διάθεση των πολιτών της από την ενανθρώπιση του Χριστού είχε αρκετή ένταση για να φωτίσει την Ελλάδα με τον πιο υπέροχο τρόπο.

Τα Χριστουγεννιάτικα δώρα και οι πράξεις φιλανθρωπίας δεν χρειαζόταν εταιρικές χορηγίες, με ημερομηνία λήξεως. Οι άνθρωποι έδιναν από την καρδιά τους όλο το χρόνο, και το ντύσιμο του Santa Claus της κοκα κόλα, δεν ήταν επάγγελμα.

Οι άνθρωποι συγκεντρώνονταν στο Σύνταγμα και την Ομόνοια και απολάμβαν την εορταστική ατμόσφαιρα, σφύζοντας τους δρόμους της Πανεπιστημίου και Σταδίου από καταναλωτές που έτρεχαν για τις χριστουγεννιάτικες αγορές τους.