Πώς ο Ιπποκράτης ανακάλυψε τις ευεργετικές ιδιότητες της ασπιρίνης πριν από 2.500 χρόνια

Χρειάστηκε να περάσουν αιώνες μέχρι ο χημικός Φέλιξ Χόφμαν να δημιουργήσει το φάρμακο. Οι φαρμακοβιομηχανίες πλούτισαν και αυτός αποσύρθηκε χωρίς κέρδη.

Η γυναίκα σφάδαζε από τους πόνους της γέννας, οι φωνές έβγαιναν από μέσα της σαν να την έκοβαν στα δύο. Στο προσκεφάλι της, ο πατέρας της ιατρικής Ιπποκράτης το μόνο που μπορούσε να κάνει για να της απαλύνει τον πόνο ήταν να της δώσει να μασήσει μερικές φλούδες από κορμό ιτιάς, ενός δέντρου που βρισκόταν παντού. Μη γελάσετε μ’αυτό το πρωτόγονο γιατροσόφι, διότι ο μεγάλος Ιπποκράτης έδωσε στην έγκυο ό,τι ακριβώς δίνει και σήμερα ένας σύγχρονος γιατρός........Ασπιρίνη.

Από το βασικό συστατικό του κορμού της ιτιάς, το σαλικυλικό οξύ, γεννήθηκε η διάσημη ασπιρίνη. Ο Ιπποκράτης είχε παρατηρήσει την καταπραϋντική δράση του δέντρου από τον 5ο αιώνα π.Χ., χρειάστηκε όμως να περάσουν πολλά χρόνια για να φτιαχτεί το διασημότερο παυσίπονο όλων των εποχών και να πάρει τη μορφή που όλοι ξέρουμε σήμερα.

Χρειάστηκε να περάσουν αιώνες μέχρι ο χημικός Φέλιξ Χόφμαν να δημιουργήσει το φάρμακο. Οι φαρμακοβιομηχανίες πλούτισαν και αυτός αποσύρθηκε χωρίς κέρδη.

Από το βασικό συστατικό του κορμού της ιτιάς, το σαλικυλικό οξύ, γεννήθηκε η διάσημη ασπιρίνη. Ο Ιπποκράτης είχε παρατηρήσει την καταπραϋντική δράση του δέντρου από τον 5ο αιώνα π.Χ., χρειάστηκε όμως να περάσουν πολλά χρόνια για να φτιαχτεί το διασημότερο παυσίπονο όλων των εποχών και να πάρει τη μορφή που όλοι ξέρουμε σήμερα.

Η αμέσως επόμενη αναφορά στο σαλικυλικό οξύ γίνεται εκατοντάδες χρόνια αργότερα, από έναν Βρετανό ιερωμένο. Το 1763 ο Έντμουντ Στόουν σύστηνε τους πιστούς όταν έχουν αφόρητους πόνους, να μασάνε φλοιό από δέντρα ιτιάς. Αργότερα, οι επιστήμονες θα ανακαλύψουν ότι το σαλικυλικό οξύ είναι δυνατό παυσίπονο που μπορεί να προστατεύει ταυτόχρονα τον ανθρώπινο οργανισμό από τις μολύνσεις. Δυστυχής όμως το οξύ ήταν εξαιρετικά διαβρωτικό για το στομάχι. Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που όταν το χρησιμοποιούσαν έκαναν εμετό. Μέχρι το 190 αιώνα είχαν γίνει πολλές προσπάθειες για να χρησιμοποιηθεί το συγκεκριμένο οξύ στην ιατρική και να βρεθούν τρόποι για να περιοριστούν οι παρενέργειές του.

Εντελώς τυχαία, το 1853, ο Γάλλος χημικός Σαρλ Φρέντερικ Γκέρχαρντ προκάλεσε τη χημική ένωση του σαλικυλικού οξέως με το χλωρίδιο του ακετυλίου. Είχε δημιουργήσει, χωρίς να το ξέρει, την ασπιρίνη.

Όμως τον τίτλο του πατέρα της ασπιρίνης τον έχασε, επειδή δεν συνέχισε την παραγωγή της, θεωρώντας τη διαδικασία της ένωσης περίπλοκη. Τον τίτλο πήρε λίγα χρόνια αργότερα, το 1897, ο χημικός Φέλιξ Χόφμαν, ο οποίος δούλευε για τη γερμανικήφαρμακοβιομηχανίας Bayer.

O πατέρας του Χόφμαν έπασχε από ρευματοειδή αρθρίτιδα και για να αντιμετωπίσει τους πόνους, έπαιρνε σαλικυλικό οξύ.

Ο γέρο Χόφμαν όμως δεν μπορούσε να αντέξει τις παρενέργειες του φαρμάκου, έτσι ο χημικός γιος του προσπάθησε να βρει έναν τρόπο ώστε να κάνει πιο ανεκτή τη χορήγησή του. Πράγματι, ο νεαρός Χόφμαν έκανε ό,τι και ο Γκέρχαρντ, με τη μόνη διαφορά ότι το σαλικυλικό οξύ μπορούσε πλέον να κατασκευαστεί στο χημείο και να μην το παίρνει από τα φυτά, με αποτέλεσμα η ένωση που προέκυπτε να είναι πιο σταθερή.

Μετά την επιτυχία του, ο Χόφμαν πήγε στον διευθυντή της εταιρείας να του παρουσιάσει υπερήφανος τα αποτελέσματα των ερευνών του, όμως ο Χάινριχ Ντρέσσερ απέρριψε ως άχρηστο και πιθανόν επικίνδυνο φάρμακο που έμελλε να μετατρέψει τη μικρή φαρμακευτική εταιρεία σε κολοσσό.

Άλλωστε εκείνη την εποχή ο παραγωγικότατος Χόφμαν είχε ανακαλύψει μια άλλη ουσία, τη διακετυλομορφίνη, οι επιδράσεις της οποίας ήταν εκπληκτικές.
Σύμφωνα με μελέτες, η νέα ανακάλυψη έδινε ένα μοναδικό αίσθημα ευφορίας και έκανε τους εργάτες να αισθάνονται ήρωες, γι’αυτό και η ουσία αργότερα ονομάστηκε ηρωίνη. Εξαιτίας της ηρωίνης, η οποία πρωτοκυκλοφόρησε ως σιρόπι βήχα, η Bayer είχε χάσει κάθε ενδιαφέρον για τη δεύτερη ανακάλυψη του Χόφμαν, την ασπιρίνη.

Ο Χόφμαν όμως δεν έμεινε με σταυρωμένα χέρια και αποφάσισε να πάει τη νέα του ανακάλυψη στα νοσοκομεία του Βερολίνου. Η αναγνώριση του φαρμάκου ήρθε από τους ίδιους τους ασθενείς. Τότε μόνο θέλησε η Bayer να ρίξει μια δεύτερη ματιά στην ασπιρίνη.

Σύντομα ο Χόφμαν είδε την ανακάλυψή του να θεριεύει, ο δύστυχος όμως δεν είχε σκεφτεί να την κατοχυρώσει, έτσι η ασπιρίνη άρχισε να αποφέρει κέρδη στη βιομηχανία και όχι στον ίδιον.

Η Bayer κατοχύρωσε το φάρμακο τον Μάρτιο του 1899, ο Χόφμαν δεν πήρε ούτε μια δεκάρα από τα κέρδη, αντιθέτως αποσύρθηκε και σπούδασε στην Ελβετία ιστορία της τέχνης.

Μέχρι το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, την εκμετάλλευση του φαρμάκου είχε αποκλειστικά η Bayer, όταν όμως η Γερμανία έχασε τον πόλεμο, η Βρετανία, η Ρωσία, η Γαλλία και οι Ηνωμένες Πολιτείες διεκδίκησαν μέρος των δικαιωμάτων της ασπιρίνης. Δεν ήταν καθόλου άσχημη η σκέψη τους, καθώς μέχρι τις ημέρες μας η παραγωγή του φαρμάκου είναι τεράστια.

Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο καταναλώνονται στις ΗΠΑ ογδόντα δισεκατομμύρια ταμπλέτες και πενήντα δισεκατομμύρια στην Ευρώπη.

ΠΗΓΗ: «Μια σταγόνα ιστορία», Δ. Καμπουράκη εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ