Η Αστρονομία στην Αρχαία Ελλάδα

Οι Έλληνες πολλούς αιώνες ή και χιλιετίες προ Χριστού ήξεραν να ερμηνεύσουν τα αστρικά φαινόμενα και τον ουράνιο θόλο. Μάλιστα αναφέρονται απόπειρες ουρανίων χαρτογραφήσεων ήδη κατά την Β΄ χιλιετία προ Χριστού. Με την πρόοδο στην επιστήμη, αυξήθηκαν και οι απαιτήσεις όχι μόνον τής Ανθρωπότητας, αλλά και τών ιδίων τών αστρονόμων.

Είναι δε χαρακτηριστικό ότι δειλά δειλά,σε ορισμένες περιπτώσεις, κάποιοι αστρονόμοι παρουσίαζαν το έργο τους υπό μορφήν ποιήματος.

Το φαινόμενο αυτό απαντάται και στην Ιατρική, τής οποίας πολλοί εκπρόσωποι έπραξαν το ίδιο.Δεν πρέπει να μάς εκπλήσσει καθόλου, διότι η επιστήμη για τον Έλληνα εμπεριέχει το στοιχείο τής καλλιτεχνίας.Την Αστρονομία ανέπτυξαν και προώθησαν σπουδαίες μορφές τού ελληνικού πνεύματος.

Ως πρώτος σοφός και - μεταξύ άλλων ιδιοτήτων του - αστρονόμος θεωρείται κατά τούς μυθικούς χρόνους ο Κένταυρος Χείρων. Άλλος από τούς πρωτεργάτες τής Αστρονομίας υπήρξε ο επίσης μυθολογικός Άτλας. Ακόμη, ο Ορφέας ως θεοποιημένη [υπαρκτή] μορφή, ίσως από την πόλη "Πίμπλα" τής Πιερίας. Όμοιας αίγλης έχαιραν οι ανάλογοι τού Ορφέα Μουσαίος από την Ελευσίνα, Παλαμήδης, και άλλοι. Τα ίδια συμβαίνουν και με τον Όμηρο, καθώς και με τον Ησίοδο από την Άσκρα τής Βοιωτίας, στα φιλολογικά έργα τών οποίων διαφαίνονται γνώσεις Αστρονομίας.

Εν συνεχεία ο Φώκος από τη Σάμο, ο Θαλής ο Μιλήσιος [: απ' τη Μίλητο τής Μικράς Ασίας], ο Θεόδωρος από την Σάμο, και ο Αναξίμανδρος απ' τη Μίλητο, όλοι τους κατά τον έβδομο προς έκτο αιώνα προ Χριστού, ο Αναξιμένης από τη Μίλητο, έκτος π.Χ. αιώνας, ο Πυθαγόρας από την Σάμο και η σύζυγός του Θεανώ από τον Κρότωνα τής Μεγάλης Ελλάδας τον έκτο προς πέμπτο προ Χριστού αιώνα, ο Ίππασος από το Μεταπόντιο τής Μεγ. Ελλάδος, επίσης τον έκτο προς πέμπτο π.Χ. αι., οι περίπου σύγχρονοί του Φιλόλαος από τον Κρότωνα ή τον Τάραντα και Παρμενίδης από την Ελέα τής Μεγ. Ελλάδας, ο Αναξαγόρας από τις Κλαζομενές τής Μ. Ασίας τον πέμπτο αι. π.Χ., ο Άρπαλος, Ε΄ π.Χ. αιώνας, ο Οινοπίδης από την Χίο, ίδιος αιώνας, όπως και η Αγλαονίκη από την Θεσσαλία, ο Διογένης ο Απολλωνιάτης [: ίσως από την Απολλωνία τής Κρήτης],ο Έκφαντος από τις Συρακούσες, ο Μέτων από την Αθήνα, όλοι αυτοί κατά τον Ε΄ πάντα αιώνα π.Χ., ο Εύδοξος από την Κνίδο τής Μ. Ασίας, Δ΄ αι. π.Χ., ο Πυθέας από την Μασσαλία, τον ίδιον αιώνα, ο Φίλιππος από τον Οπούντα τής Φθιώτιδος, Δ΄ π.Χ. αι., καθώς και ο Ηρακλείδης από την Ηράκλεια τού Πόντου, και ο Ελικών από την Κύζικο τής Μ. Ασίας, ομοίως τον Δ΄ αιώνα π.Χ., ο Αρίσταρχος από την Σάμο κατά τον Δ΄ προς Γ΄ π.Χ. αι.,ο Αρχιμήδης από τις Συρακούσες τής Μεγ. Ελλάδας τον Γ΄ π.Χ. αι., όπως κι ο Κόνων απ' τη Σάμο, ο Ερατοσθένης, ο επονομαζόμενος "Πένταθλος", από την Κυρήνη τον τρίτο έως δεύτερο αι. π.Χ., ο Απολλώνιος από την Πέργη τής Παμφυλίας στη Μ. Ασία, Γ΄ προς Β΄ π.Χ. αιώνας, ο Ίππαρχος απ' τη Νίκαια τής Βιθυνίας στη Μικρά Ασία, Β΄ π.Χ. αι.,ο Σέλευκος από τη Σελεύκεια, Β΄ αι. π.Χ., ο Ποσειδώνιος από την Απάμεια τής Συρίας, Β΄ προς Α΄ αι. π.Χ., την ίδια περίοδο και ο Υψικλής ο Αλεξανδρέας, και ο Γέμινος ο Ρόδιος, ο Σωσιγένης απ' την Αλεξάνδρεια τον πρώτο π.Χ. αι., ο Πτολεμαίος Κλαύδιος από την Πτολεμαΐδα ή από το Πηλούσιο τής Αιγύπτου τον δεύτερο μετά Χριστόν αιώνα, ο αυτοκράτορας Ιουλιανός τον Δ΄ μ.Χ. αι.,ο Θέων και η θυγατέρα του Υπατία, και οι δύο από την Αλεξάνδρεια κατά την μεταβατική από την Αρχαιότητα στο Βυζάντιο εποχή τού Δ΄ αιώνα μ.Χ.,υπήρξαν εκείνοι οι οποίοι προβίβασαν την ελληνική Αστρονομία σε υψηλά επίπεδα.

Στα κείμενα τού Ορφέως υποδηλώνονται στοιχεία αστρονομικού και κοσμογονικού ενδιαφέροντος μαζί με κάποιες νύξεις ηλιοκεντρικού περιεχομένου. Στον Παλαμήδη αποδίδεται η διαίρεση τού χρόνου σε μήνες, ημέρες,και ώρες.Ο Θαλής ή ο Κένταυρος Χείρων ήταν ο κατασκευαστής τής ουράνιας σφαίρας,κάτι αντίστοιχο προς την υδρόγειο σφαίρα αλλά με απεικονίσεις ουρανίων αστερισμών. Αργότερα οι Εύδοξος, Αναξίμανδρος, Αρχιμήδης, Ίππαρχος, κ.ά. βελτίωσαν ή τροποποίησαν εκείνη την σφαίρα. Ο Φώκος ανακάλυψε τον αστερισμό τής Μικράς Άρκτου.



Ο Θεόδωρος περιέγραψε και ονόμασε τον αστερισμό τής Κασσιόπης.Ο Θαλής,ο οποίος είχε μελετήσει επισταμένως την Ήλιο και την Σελήνη και γνώριζε τη συμπεριφορά τους, μπορούσε να υπολογίζει τις εκλείψεις τους, όπως εξ άλλου και ο σύγχρονός του Φερεκύδης από την Σύρο. Μάλιστα ο Θαλής κατέπληξε τούς Αιγυπτίους με την επιτυχή πρόγνωση τής έκλειψης Ηλίου τής 28ης Μαΐου τού έτους 585 π.Χ. Υποστήριζε ότι η Σελήνη είναι ετερόφωτη δεχόμενη το φως της από τον Ήλιο.

Ο ίδιος, κατά τον Ευθύδημο, ανακάλυψε τη μεταβλητή περίοδο τών ηλιοστασίων, ενώ κατά τον Διογένη τον Λαέρτιο πρώτος υπολόγισε τη διάρκεια τού έτους σε 365 ημέρες.

Ο Αναξίμανδρος παραδεχόταν ότι η Γη είναι μετέωρη [- βέβαια, έσφαλλε ως προς το σχήμα της, το οποίο θεωρούσε κυλινδρικό] και ότι κινείται γύρω από το "κέντρο τού κόσμου" [- ίσως εννοούσε τον Ήλιο]. Σύμφωνα με τον Διογένη τον Λαέρτιο διακήρυττε ότι η Γη έχει σχήμα σφαίρας [- βλέπετε, οι πληροφορίες που έχουμε δεν συμπίπτουν πάντα μεταξύ τους] και βρίσκεται στο κέντρο τού Σύμπαντος, ότι η Σελήνη είναι ετερόφωτη φωτιζόμενη από τον Ήλιο, κλπ. Υποστήριζε ότι δεν υπάρχει μόνο ένα σύμπαν, αλλά πολλά σύμπαντα? θεωρία η οποία υποστηρίζεται από πολλούς σύγχρονούς μας αστρονόμους.

Ο Σιμπλίκιος μάς πληροφορεί ότι ο Αναξίμανδρος μετρούσε τις αποστάσεις τών πλανητών από την Γη, καθώς και τα μεγέθη τους. Στον Αναξίμανδρο επίσης οφείλεται ο πρώτος αστρονομικός χάρτης ο οποίος απεικόνιζε τις θέσεις τών άστρων και τις μεταξύ τους αποστάσεις, η χάραξη τής ετήσιας διαδρομής τού Ηλίου στην εκλειπτική, η ακριβής μέτρηση τής λοξώσεως τής εκλειπτικής, κ.ά. Επίσης πρώτος ο Αναξιμένης χρησιμοποίησε το αστρονομικό όργανο "γνώμων". Τον Ήλιο τον θεωρούσε πύρινη μάζα [- όμως έσφαλλε ως προς το μέγεθός του]. Πίστευε κι εκείνος στο ετερόφωτον τής Σελήνης.



Ο Πυθαγόρας πιθανώς δίδασκε ότι η Γη είναι σφαιρική. Αυτός και οι καθηγητές τής σχολής του [Πυθαγόρεια Σχολή] εξήγησαν τις εκλείψεις και τις φάσεις τής Σελήνης. Εγνώριζαν επίσης ότι οι κομήτες είναι ουράνια σώματα που πραγματοποιούν περιοδική εμφάνιση. Ακόμη δίδαξαν, στην αρχή με αρκετά σφάλματα κι αργότερα με βελτιωμένη και διορθωμένη διατύπωση, την κίνηση τής Γης περί τον άξονά της - ιδίως ο Λύσις από τον Τάραντα, έκτος προς πέμπτον αιώνα προ Χριστού, και οι συμπατριώτες Ικέτας και Έκφαντος από τις Συρακούσες τον πέμπτο π.Χ. αιώνα.

Ο Ίππασος διακήρυττε ότι η Γη είναι σφαιρική και το Σύμπαν πεπερασμένο. Ο Παρμενίδης αποδεχόταν κι εκείνος με τη σειρά του τη σφαιρικότητα τής Γης και ότι η Σελήνη είναι ετερόφωτη δεχόμενη φως από τον Ήλιο. Ο Φιλόλαος ισχυριζόταν ότι η Γη και η Σελήνη περιστρέφονται [- η Γη σε εικοσιτέσσερις ώρες? εσφαλμένο βεβαίως, αλλά επαναστατικό για την εποχή του] γύρω από την - κατ' αυτόν - πύρινη "Εστία τού παντός" την οποία δεν γνωρίζουμε εάν ταύτιζε με τον Ήλιο. Καθόρισε την περίοδο τής Σελήνης σε 29,5 ημέρες, τη διάρκεια τού ηλιακού έτους σε 364,5 ημέρες, και τού σεληνιακού σε 354 ημέρες.

Συνεχίζοντας τις σκέψεις που είχαν εκφράσει ο Ξενοφάνης από την Κολοφώνα τής Μ. Ασίας τον έκτο προς πέμπτο αιώνα π.Χ., και ο Ίππασος αργότερα, ο Φιλόλαος εισήγαγε βελτιωμένη και οριστική έννοια τού "πεπερασμένου", και είπε ότι το Σύμπαν απαρτίζεται από άπειρα κι από πεπερασμένα στοιχεία.
Ο Αναξαγόρας έδωσε κάποια ψήγματα τής θεωρίας τής περιστροφικής κίνησης τών πλανητών, αν και με σφάλματα στη σύλληψή της. Μίλησε για γήινη βαρύτητα αλλά και για εκείνην άλλων ουρανίων σωμάτων.

Τον Ήλιο τον θεωρούσε διάπυρη σφαίρα. Ο ίδιος διατύπωσε την άποψη ότι η Σελήνη έχει στερεό έδαφος με κοιλάδες και όρη. Την άποψη αυτή τού Αναξαγόρα έκλεψε ο Ιταλός Γαλιλαίος [: Galileo Galilei] και μάς ... ενημέρωσε τον δέκατο έβδομο μετά Χριστόν αιώνα ότι η Σελήνη έχει ... στερεό [: γαιώδες] έδαφος με κοιλάδες και όρη! Πρώτος επίσης ο Αναξαγόρας εξήγησε τις φάσεις και τις εκλείψεις τής Σελήνης. Μίλησε, τέλος, και για την ύπαρξη κι άλλων ηλιακών συστημάτων.



Ο Άρπαλος υπολόγισε το (ηλιακό) έτος σε 365 ημέρες και 13 ώρες [- δηλαδή 365,54 ημέρες]. Ο δε Οινοπίδης το υπολόγισε σε 365,3728 ημέρες. Η Αγλαονίκη προέβλεπε τις εκλείψεις Ηλίου και Σελήνης με ακρίβεια ώρας. Γι' αυτήν λέγεται ότι βελτίωσε κάποιες γνώσεις που τής είχαν παράσχει οι Χαλδαίοι.

Ο Διογένης ο Απολλωνιάτης πρέσβευε ότι η Γη είναι σφαιρική. Ο Έκφαντος δεχόταν την περιστροφική κίνηση τής Γης περί τον άξονά της εντός εικοσιτεσσάρων ωρών. Ο Φαίνος από την Αθήνα μέτρησε με αρκετή ακρίβεια την διάρκεια τού (ηλιακού) έτους, και ο μαθητής του Μέτων την προσδιόρισε σε 365,26 ημέρες. Ο Μέτων, μαζί με τον Ευκτήμονα, παρατήρησε το 432 π.Χ. την πιο αρχαία θερινή τροπή τού έτους. Η παρατήρηση εκείνη οδήγησε στον καθορισμό τού τροπικού έτους σε 365 ημέρες 5 ώρες 23 λεπτά τής ώρας.

Ο Κάλλιππος από την Κύζικο τής Μ. Ασίας, Δ΄ αι. π.Χ., υπολόγισε σε 365,25 ημέρες τη διάρκεια τού έτους, και σε 29 ημέρες 12 ώρες 44΄ 25΄΄ την διάρκεια τού σεληνιακού μήνα.. Ανάμεσα σε πολλά στοιχεία στην διδασκαλία τού φιλοσόφου Δημόκριτου από τ' Άβδηρα εντοπίζουμε την πρώτη αναφορά, έστω και μικρή, στη μοριακή σύσταση τού Γαλαξία. Ο Εύδοξος καθόρισε με ακρίβεια τις θέσεις τών αστέρων, περιέγραψε τούς αστερισμούς, και συνέταξε κατάλογο ουρανίων σωμάτων. Πραγματοποιούσε συστηματικές παρατηρήσεις τού ουρανίου θόλου, και χρησιμοποιούσε τα Μαθηματικά για να λύσει διάφορα αστρονομικά προβλήματα. Με τον ίδιο τρόπο απέδειξε τη σφαιρικότητα τής Γης.

Ο Πυθέας ανακάλυψε ότι ο βόρειος πόλος τού ουρανού δεν είναι ακίνητος. Ανακάλυψε επίσης ότι η παλίρροια σχετίζεται με τις φάσεις τής Σελήνης. Ο Φίλιππος από τον Οπούντα μελέτησε τις αποστάσεις και το μέγεθος Ηλίου και Σελήνης, όπως και τις εκλείψεις τους. Ο Ηρακλείδης από την Ηράκλεια, όπως άλλοι αναφερθέντες προγενέστεροί του δίδαξε ότι η Γη περιστρέφεται περί τον άξονά της σε 24 ώρες.

Ο Ελικών προϋπολόγισε την έκλειψη Ηλίου η οποία σημειώθηκε στις 12 Μαΐου τού 361 π.Χ. Ο φιλόσοφος Αριστοτέλης ο Σταγ(ε)ιρίτης επίσης ασχολήθηκε με την Αστρονομία, και διατύπωσε πολλά σχόλια, άλλα σωστά κι άλλα εσφαλμένα. Σε μία από τις επισημάνσεις του περιέγραφε τη Γη ως σφαιρική.



Ο Αρίσταρχος υπήρξε ο σαφέστερος διατυπωτής τής θεωρίας ότι οι πλανήτες τού πλανητικού μας συστήματος κινούνται γύρω από τον Ήλιο. Την ηλιοκεντρική αυτή θεωρία είχαν αρχίσει να προτείνουν αμυδρά οι Πυθαγόρειοι, και κάπως εντονότερα ο Ηρακλείδης, όμως ο Αρίσταρχος την διευκρίνισε επαρκώς και την εδραίωσε. Ο ίδιος αστρονόμος ασχολήθηκε με τον υπολογισμό τών διαστάσεων [: όγκος, διάμετρος, αποστάσεις] Σελήνης και Ηλίου, με αρκετά ικανοποιητικά για την εποχή του αποτελέσματα τα οποία όμως σήμερα έχουν καταρριφθεί έως έναν μεγάλο βαθμό. Για τις μετρήσεις εκείνες, πάντως, ο Αρίσταρχος εφάρμοζε σωστές μεθόδους, τις οποίες έχουν βελτιώσει οι σημερινοί επιστήμονες.

Ο φιλόσοφος Ζήνων από το Κίτιο τής Κύπρου, τον Δ΄ προς Γ΄ αι. π.Χ., μεταξύ διαφόρων - σωστών ή εσφαλμένων - αντιλήψεων που είχε επί αστρονομικών ζητημάτων, πίστευε ότι η Γη είναι σφαιρική. Το ίδιο πίστευε και ο Αρχέδημος την ίδια εποχή. Μεγάλες υπηρεσίες προσέφερε στην Αστρονομία και ο Αρχιμήδης. Ασχολήθηκε με τον υπολογισμό τής διαμέτρου Γης, Σελήνης, Ηλίου, κατέταξε τού πλανήτες κατ' απόσταση από την Γη, κλπ. Υπολόγισε εξ άλλου την διάρκεια τού έτους σε 365,25 ημέρες, καθώς και τις ημερομηνίες τών εκλείψεων Ηλίου και Σελήνης οι οποίες επρόκειτο να σημειωθούν. Το πλανησφαίριο που κατασκεύασε ο ίδιος από γυαλί ή από μέταλλο βελτιώνοντας ουράνιες σφαίρες προγενέστερων επιστημόνων, αποτελεί το πρώτο πλανητάριο [: όπως θα το ονομάζαμε σήμερα] στην Ιστορία, και υπολόγιζε τις κινήσεις όλων τών ουρανίων σωμάτων.

Ο Αρίστυλλος από την Σάμο και ο Τιμόχαρις έκαναν κατά τον Γ΄ π.Χ. αι. σημαντικές παρατηρήσεις τών λιγότερο γνωστών αστέρων, κι έθεσαν τις βάσεις για αστρονομικές ανακαλύψεις από μεταγενέστερους αστρονόμους. Ο Χρύσιππος από τούς Σόλους τής Κιλικίας στη Μ. Ασία, Γ΄ π.Χ. αι., διακήρυττε ότι η Σελήνη ασκεί μεγάλη επίδραση στον πλανήτη μας. Ο Κόνων μελέτησε τις εκλείψεις εις βάθος, συνέταξε ημερολόγιο στο οποίο αναφερόταν πότε ανέτελλαν και πότε έδυαν οι αστέρες, εντόπισε αστερισμούς, κλπ.

Ο Ερατοσθένης με αξιοθαύμαστο μαθηματικό τρόπο ο οποίος έχει σωθεί υπολόγισε την περίμετρο τής Γης. Επίσης υπολόγισε με εξ ίσου αξιοθαύμαστη ακρίβεια την λόξωση τής εκλειπτικής, και πραγματοποίησε μετρήσεις τών αποστάσεων Σελήνης και Ηλίου από τη Γη.

Ο Απολλώνιος από την Πέργη έθεσε τις θεωρητικές βάσεις για τα επιτεύγματα τών μεταγενεστέρων του αστρονόμων. Μάλλον ήταν οπαδός τού ηλιοκεντρικού συστήματος. Ο Ίππαρχος, αξιοποιώντας κι εμπλουτίζοντας τις μελέτες και τις παρατηρήσεις που είχαν πραγματοποιήσει οι Αρίστυλλος και Τιμόχαρις, ανακάλυψε την μετάπτωση τών ισημεριών, φαινόμενο μεγάλης σημασίας για την Αστρονομία. Επίσης ήταν ο πρώτος που μίλησε για τούς καινοφανείς αστέρες [: nova], και το 134 π.Χ. δικαιώθηκε με την περίπτωση αστέρα αυτού τού είδους, ο οποίος ανήκε στον αστερισμό τού Σκορπιού.



Ο ίδιος αστρονόμος συνέταξε ακριβή κατάλογο με περισσότερους από χίλιους απλανείς αστέρες, στον οποίον αναφέρονται η ακριβής θέση και η λαμπρότητα καθενός. Σε άλλον κατάλογο ο οποίος έχει πλέον καθιερωθεί στην επιστήμη, κατέταξε τούς απλανείς αστέρες σε έξι μεγέθη με κριτήριο τη λαμπρότητά τους. Υπολόγισε το (ηλιακό) έτος σε 365 ημέρες 5 ώρες 48΄ 46΄΄ [- δηλαδή 365,24 ημέρες], την θέση τού απογείου τού Ηλίου, την κίνηση τών πλανητών, την λόξωση τής εκλειπτικής, την παράλλαξη τού Ήλιου [- για την οποία, ασκώντας αυτοκριτική, άρχισε να αμφιβάλλει λόγω τού μικρού μεγέθους τού φαινομένου], κλπ. Η επιστημονική του τοποθέτηση επί τού ζητήματος τής κινήσεως ή μη τής Γης δεν είναι σαφώς ξεκαθαρισμένη.

Ο Ίππαρχος διέκειτο μεν φιλικά προς το γεωκεντρικό σύστημα, αλλά δεν απέρριψε ποτέ το ηλιοκεντρικό διότι κατά πάσα πιθανότητα γνώριζε την αξία του. Ίσως, καθότι λεπτολόγος και τελειομανής αστρονόμος, περίμενε να ολοκληρώσει τις μελέτες και τις μετρήσεις του πρώτα, ώστε να μπορεί να μιλήσει ανοιχτά και με αδιάσειστα στοιχεία πλέον για την ορθότητα τού ηλιοκεντρικού συστήματος. Εφάρμοσε τα Μαθηματικά σε αστρονομικού και γεωγραφικού χαρακτήρα μετρήσεις, για παράδειγμα με μεγάλη προσέγγιση στον υπολογισμό τού μεσημβρινού τής Γης, καθώς και σε άλλα πρακτικά θέματα.

Για να αντιληφθούμε το μέγεθος τής προσφοράς τού Ιππάρχου όχι μόνο στην Αστρονομία, αλλά γενικότερα στις επιστήμες, αρκεί το εξής περιστατικό: όταν το 1859 Δυτικοευρωπαίοι [: Γάλλοι κυρίως] μηχανικοί επρόκειτο να διανοίξουν τη διώρυγα τού Σουέζ στην Αίγυπτο, περιήλθαν σε δίλημμα σχετικά με το εάν έπρεπε να προχωρήσουν στην εκτέλεση τού έργου, διότι φοβόντουσαν ότι θα τούς πνίξουν τα νερά ένεκα τής πιθανής διαφοράς στην στάθμη που είχαν η Μεσόγειος και η Ερυθρά Θάλασσα. Όταν όμως έγιναν μετρήσεις, επιβεβαιώθηκε ο Ίππαρχος, ο οποίος έλεγε ότι οι δύο θάλασσες έχουν το αυτό ύψος στάθμης. Ο Σέλευκος υπήρξε υπέρμαχος τής θεωρίας ότι η Γη εκτελεί δύο κινήσεις, μία περί τον Ήλιο και μία περί τον άξονά της. Επί πλέον ερμήνευσε το φαινόμενο τής παλίρροιας κι εκείνος.



Ο Ποσειδώνιος από την Απάμεια εισήγαγε μέτρηση για το ύψος τής ατμόσφαιρας. Ακόμη, υπολόγισε την περίμετρο τής Γης με ικανοποιητική ακρίβεια. Υποστήριζε κι εκείνος όπως τόσοι άλλοι την εξάρτηση τής παλίρροιας από δυνάμεις τις οποίες ασκεί η Σελήνη.

Ο Υψικλής πρότεινε τη διαίρεση τής εκλειπτικής σε μοίρες, και τής μοίρας σε βαθμούς. Είναι ο αστρονόμος ο οποίος κάνει την πιο αρχαία αναφορά διαίρεσης τού ζωδιακού κύκλου σε μοίρες.

Ο Γέμινος, μέγας αστρονόμος κι εκείνος, ασχολήθηκε επισταμένως με την λαμπρότητα Ηλίου και Σελήνης, και βγαίνει δικαιωμένος από την Αστρονομία τών τελευταίων δύο αιώνων. Ο Σωσιγένης ανακάλυψε τις περιοδικές μεταβολές τών φαινομενικών διαμέτρων Ηλίου και Σελήνης. Δεχόταν ότι το έτος διαρκεί 365,25 ημέρες. Έτσι, εισηγήθηκε την θέσπιση πολιτικού έτους 365 ημερών με την προσθήκη μιας ημέρας ανά τετραετία, δηλαδή την καθιέρωση δίσεκτου έτους 366 ημερών ανά τετραετία.

Αυτό ήταν το "ιουλιανό" ημερολόγιο, επί ημερών Ιουλίου Καίσαρος, και ίσχυσε έως το 1582 όταν ο πάπας Γρηγόριος ΙΓ΄ έθεσε σ' εφαρμογή το ονομαζόμενο "γρηγοριανό" ημερολόγιο, δημιούργημα δύο αιώνες νωρίτερα τού Έλληνα Νικηφόρου Γρηγορά ο οποίος είχε εντοπίσει τις ατέλειες τού ιουλιανού και το είχε βελτιώσει.



Ο Πτολεμαίος Κλαύδιος ήταν εκπρόσωπος τού γεωκεντρικού συστήματος, το οποίο ήδη κατά την Αρχαιότητα είχε χαρακτηριστεί από άλλους Έλληνες ως εσφαλμένο και είχε απορριφθεί υπέρ του ηλιοκεντρικού. Παρά ταύτα, με την συστηματική μελέτη, ο Πτολεμαίος Κλαύδιος οδηγήθηκε σε πολλά σωστά πορίσματα και πολλές ανακαλύψεις. Συγκέντρωσε κι επεξεργάσθηκε τις απόψεις προγενέστερών του Ελλήνων αστρονόμων σε βιβλία, εξέδωσε καταλόγους αστερισμών και αστρονομικούς χάρτες, έδωσε περιγραφές αστέρων, τού Γαλαξία, κλπ. Ο Ιππόλυτος, Γ΄ μ.Χ. αι., υπολόγισε κι αυτός την περίμετρο τής Γης με αρκετά μεγάλη ακρίβεια. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι αστρονόμοι πραγματοποιούσαν τούς υπολογισμούς και τις μετρήσεις τους συχνά με δική του μέθοδο ο καθένας. Ο Ιουλιανός υποστήριζε ένθερμα το ηλιοκεντρικό σύστημα, δηλαδή ότι η σφαιρική Γη κινείται γύρω από τον Ήλιο. Το στέμμα και η άλως υπήρξαν δύο φαινόμενα τα οποία απασχόλησαν τον Θέωνα.



Η Υπατία δίδαξε Φιλοσοφία στην Αλεξάνδρεια. Παράλληλα ασχολήθηκε με τη μελέτη τού έργου άλλων Ελλήνων αστρονόμων πριν από την δική της εποχή. Φέρεται ως εκείνη η οποία επινόησε και ο μαθητής της Συνέσιος κατασκεύασε τον αστρολάβο, αστρονομικό όργανο. Σημειωτέον ότι δεχόταν ως φοιτητές της ανθρώπους κάθε θρησκείας χωρίς να κάνει διακρίσεις ανάμεσά τους. Ο τυφλωμένος από μίσος όμως χριστιανικός όχλος τής Αλεξάνδρειας την τεμάχισε και κατόπιν την έκαψε [415 μ.Χ.]. Πάντως, ακόμη κι αν ορισμένοι Έλληνες αστρονόμοι δεν διέπρεπαν ως καινοτόμοι ή ικανοί σε κάποιον τομέα, πάλι διέπρεπαν ως σχολιαστές, ως ερμηνευτές, ως συστηματικοί μελετητές τού έργου που άφησαν οι προκάτοχοί τους, κατέταξαν ή και μετέγραψαν και έσωσαν έργα προηγουμένων επιστημόνων, κλπ. Υπήρχε μία συνέχεια ως εκ μιας συμφωνίας κυρίων στα θέματα αυτά.

Φαίνεται πως οι Έλληνες εγνώριζαν τις αστρονομικές μεθόδους άλλων λαών [- φέρ' ειπείν τών Χαλδαίων, τών Αιγυπτίων, και άλλων] αλλά δεν τις προτιμούσαν - τουλάχιστον αυτούσιες. Στην καλλίτερη περίπτωση βελτίωσαν κάποιες απ' αυτές, όπως λόγου χάριν έκανε η Αγλαονίκη. Στην δε χειρότερη τις απέρριπταν ως ατελείς, όπως π.χ. έκανε ο Άδραστος από την Αφροδισιάδα τής Καρίας στη Μ. Ασία, τον Α΄ προς Β΄ μ.Χ. αιώνα. Γενικώς, όσο περνούσε ο χρόνος και μπήκαμε στους πρώτους μετά Χριστόν αιώνες, η Αστρονομία έφτασε σε ζηλευτό επίπεδο. Είχαν ερμηνευθεί τα περισσότερα φαινόμενα, μπορούσε να γίνει πλήρης και ακριβής πρόγνωση άλλων, κυκλοφορούσαν αστρονομικοί χάρτες και κατάλογοι αστέρων, ήταν ευρέως διαδεδομένη η κατασκευή και χρήση αστρονομικών οργάνων, κλπ.

Κι ενώ στον ελληνικό κόσμο έλαβε χώρα τέτοιος οργασμός δημιουργίας και πνεύματος, δεκαπέντε έως είκοσι αιώνες αργότερα,τις αναφερθείσες θεωρίες τών Ελλήνων αστρονόμων τις έκλεψαν πάμπολλοι και πολυποίκιλοι Ευρωπαίοι όπως ο Πολωνός Nicolaus Copernicus [: "Mikolaj Kopernik" στα πολωνικά και "Κοπέρνικος" επί το ελληνικότερον],ο οποίος μελετούσε συστηματικά τα ελληνικά κείμενα και ήξερε αρχαία ελληνικά, ο Γερμανός Johannes Kepler,ο Ιταλός Galileo Galilei, κ.ά., και τις παρουσίασαν ως ... δικές τους. Και πληροφόρησαν την κοινή γνώμη ότι η Γη είναι ... πλανήτης και μάλιστα... σφαιρικός,ο οποίος ... περιστρέφεται περί τον Ήλιο και περί τον άξονά του,κλπ, κλπ!

Για τη σωστή άσκηση τής Αστρονομίας και την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων, είχαν ιδρυθεί τα αστεροσκοπεία. Τέτοια υπήρχαν στη Μήλο, στον Ταΰγετο, στην Κνίδο και την Κύζικο τής Μικράς Ασίας, στην Αθήνα, στην Αλεξάνδρεια, στην Ρόδο, και αλλού.



Τα όργανα που χρησιμοποιούντο στην Αστρονομία ήταν πολλά και με πολλές μορφές το καθένα: η διόπτρα, ο γνώμων, ο αστρολάβος, το ηλιοτρόπιο ή σκιάθηρο, οι κρίκοι [: ισημερινός και τροπικός], ο παραλλακτικός χάρακας, ο πόλος, το πλανησφαίριο, η πλινθίδα, η σκάφη, ο περίφημος "υπολογιστής τών Αντικυθήρων" [βλ. Φυσική - Μηχανική], και πολλά άλλα.

Με τα όργανα εκείνα υπολογίζονταν το ύψος και οι θέσεις τών αστέρων, οι εκλειπτικές συντεταγμένες τους, το ύψος και η απόκλιση τού Ήλίου, η φαινομενική διάμετρος και οι συντεταγμένες Ηλίου και Σελήνης, το αζιμούθιο, η απόσταση τού Ηλίου από το ζενίθ κατά την μεσημβρία, οι γωνίες τις οποίες σχημάτιζαν οι ηλιακές ακτίνες με την κατακόρυφο τού τόπου, οι κινήσεις Γης, Ηλίου, και Σελήνης σε διάφορες φάσεις, κλπ.

Επιστέγασμα τών διαφόρων μετρήσεων και υπολογισμών που πραγματοποιήθηκαν από τούς Έλληνες επιστήμονες ήταν η θέσπιση ημερολογίων, διαφορετικών σε κάθε περιοχή τού ελληνισμού, όλων όμως βάσει κοινής λογικής [- κάτι αντίστοιχο προς το φαινόμενο τών πολλών παρεμφερών αλφαβήτων], τών οποίων αρχικά η χρήση στηριζόταν στην σεληνιακή κίνηση, κι αργότερα στην σεληνιακή συν ηλιακή κίνηση [: σεληνοηλιακά ημερολόγια]. Ελληνικό ήταν και το αποκαλούμενο "ιουλιανό" ημερολόγιο, όπως έχει ήδη διευκρινισθεί.

 Γενικά, πάντως, όλα τα ελληνικά ημερολόγια βελτιώνονταν και τροποποιούντο σύμφωνα με τις κατά καιρούς ανακαλύψεις και καινοτομίες τών Ελλήνων αστρονόμων, λαμβανομένων πάντα υπ' όψιν τών αναγκών και τών προβλημάτων που ανέκυπταν από τη λειτουργία και τα σφάλματα τών προηγουμένων ημερολογίων.

Προσοχή: στην Αρχαιότητα συχνά συναντάμε τον όρο "Αστρολογία" ως συνώνυμο τού "Αστρονομία".Σιγά σιγά όμως το "Αστρολογία" έτεινε προς έννοια και περιεχόμενο αστεία, μοιρολατρικά, και ύποπτα, σαφώς ξένα προς την επιστήμη.

Γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο πολλοί αστρονόμοι αποδύθηκαν σε αγώνα εναντίον τής Αστρολογίας με την μη ταυτόσημη προς την Αστρονομία έννοια αυτής.Από τούς πιο γνωστούς πολέμιους τής Αστρολογίας υπό την μη επιστημονική της μορφή υπήρξαν ο Παναίτιος και ο Γέμινος.Στη σημερινή εποχή, με το περιεχόμενο που έχουν προσλάβει οι δύο λέξεις, γίνεται πλέον ακόμα πιο σαφής διάκριση μεταξύ τους. Έτσι, σήμερα δεν πρέπει να συγχέονται μεταξύ τους.Η μεν Αστρονομία είναι επιστήμη και μάλιστα σπουδαιότατη, η δε Αστρολογία απλώς ασχολία [- και μάλιστα αμφιλεγόμενη έως αστεία. εάν όχι απατηλή].