Δαίδαλος και Ίκαρος, αποσυμβολισμός

Ο Ίκαρος ήταν γιος του Δαίδαλου και φυλακίστηκαν από τον Βασιλιά Μίνωα στον Λαβύρινθο διότι ο Δαίδαλος ως κατασκευαστής του Λαβύρινθου βοήθησε τη Αριάδνη, και τον Θησέα, στον φόνο του Μινώταυρου, και στην έξοδο από τον λαβύρινθο.

Ο Δαίδαλος κατασκευάζει δύο ζευγάρια φτερά από πούπουλα και κερί, ένα για τον ίδιο και ένα για τον Ίκαρο. Πριν ξεκινήσει η πτήση ο Δαίδαλος έδωσε οδηγίες στον γιο του Ίκαρο, για την πτήση προειδοποιώντας τον πως αν πλησίαζε πολύ κοντά στο νερό της θάλασσας, η υγρασία θα πότιζε τα πούπουλα που θα βάραιναν και θα έκαναν τα φτερά άχρηστα. Εάν επίσης πετούσε πολύ ψηλά κοντά στον ήλιο, η ψηλή θερμοκρασία θα έλιωνε το κερί και τα φτερά θα καταστρέφονταν.

Ο Ίκαρος συμφώνησε αλλά ενθουσιάστηκε τόσο πολύ με το πέταγμα που παρασύρθηκε, και το μετέτρεψε σε παιχνίδι αψηφώντας τις οδηγίες του πατέρα του. Ανέβηκε ψηλά στον ουρανό, τόσο ψηλά που ο ήλιος έλιωσε το κερί, τα φτερά του διαλύθηκαν και αυτός έπεσε στη θάλασσα και πνίγηκε.

Ο συμβολισμός είναι απλός αλλά εξαιρετικά σημαίνων. Εν τάχει, όταν ο άνθρωπος γίνεται αλαζόνας τότε εγκλωβίζεται στα σκοτάδια μιας φυλακής την οποία έχει κατασκευάσει ο ίδιος για τον εαυτό του.

Η πτώση και ο τραγικός θάνατος του Ικάρου, συνέπεια της μέθης του ενθουσιασμού, αλλά και της απερίσκεπτης χρήσης της γνώσης, πιστοποιεί την τραγικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης, της ψυχής, που είναι δέσμια του υλικού της σώματος. Ξεπερνώντας το μέτρο και θέλοντας να γίνει ο ίδιος Θεός, ξεχνά την θνητή του φύση. Η θεϊκή του φύση δεν είναι μόνο εκεί που την αναζητά στα όρια του Ουρανού, αλλά εγγύτερα από όσο υποψιάζεται. Βρίσκεται κρυμμένη μέσα του, στον δαιδαλώδη λαβύρινθο του νου και της καρδιάς του. Εάν δεν το αντιληφθεί αυτό, και παρόλα αυτά συμπεριφέρεται αλαζονικά μη σεβόμενος τόσο την φύση, όσο και την φύση του, τότε διαπράττει ύβρη και επέρχεται αναπόφευκτα η Νέμεσις.

Ως επίλογο θα χρησιμοποιήσω ένα σχετικό απόσπασμα από τις Διατριβές του Επίκτητου :

« Έχεις μέσα σου ένα κομμάτι απ' το Θεό. Γιατί λοιπόν αγνοείς αυτή τη συγγένεια; Αν ήταν μπροστά σου ένα άγαλμα του Θεού, δε θα τολμούσες να κάνεις τίποτα απ' όσα κάνεις τώρα. Κι ενώ είναι ο ίδιος ο Θεός παρών μέσα σου και τα βλέπει όλα και τ' ακούει, δε ντρέπεσαι να κάνεις το κακό, μη έχοντας συναίσθηση του τι είναι η φύση σου; Εσύ, που είσαι το κατασκεύασμα αυτού του Δημιουργού, θέλεις να το καταισχύνεις; Κι όμως, ο Θεός όχι μόνο σε κατασκεύασε, αλλά εμπιστεύτηκε και παρέδωσε σε σένα τον εαυτό σου. Κι εσύ δε θα το θυμηθείς αυτό, αλλά θα ντροπιάσεις τη κηδεμονία σου; Αν ο Θεός σού παρέδωσε τον εαυτό σου και είπε: Δεν είχα άλλον, που να τον εμπιστευόμουν περισσότερο από σένα. Φύλαγε μου αυτό τον άνθρωπο, όπως είναι η φύση του: Ταπεινό, πιστό, υψηλόφρονα, ατρόμητο, χωρίς πάθη, ατάραχο. Κι εσύ δε θα Του τον φυλάξεις;»

Και ο Καζαντζάκης ίσως συμπλήρωνε: «Θεό έχεις μέσα σου, Θεό κουβαλάς και δεν το ξέρεις - το μαθαίνεις μονάχα την ώρα που πεθαίνεις, μα 'ναι πολύ αργά.»