«Ο Τσάρος θα είναι ένας άνθρωπος της φλογερής πίστης, έχοντας το μυαλό μιας ιδιοφυΐας και την σιδερένια θέληση»

Η Ανατολή θα βαπτισθεί στην Ρωσία. Ολόκληρος ο ουράνιος κόσμος, μαζί με αυτούς οι οποίοι βρίσκονται επί της γης, το αντιλαμβάνονται αυτό...»



Ο διαπρεπής Αρχιεπίσκοπος Θεοφάνης της Πολτάβας

Ο 19ος καθώς και η αρχή του 20ου αιώνα αποτελούν πραγματικά την «χρυσή εποχή» της ρωσικής θεολογίας, κατά την οποία αναδείχθηκαν πολλοί επιφανείς θεολόγοι στη Ρωσία...

Ανάμεσά τους βρίσκεται και το όνομα του αρχιεπισκόπου Θεοφάνη Μπυστρόφ (1874-1940), ο οποίος λησμονήθηκε στη σοβιετική περίοδο και μόνο τα τελευταία είκοσι χρόνια άρχισαν να μελετούν τα θεολογικά του έργα και να σπουδάζουν την προσωπικότητά του. Παρ’ όλο που ήταν μορφωμένος αρχιερέας και, κατά κοινή αναγνώριση, άριστος γνώστης των αγιοπατερικών συγγραμμάτων, σοφός πρύτανης της Θεολογικής Ακαδημίας στην Αγία Πετρούπολη (που τότε γνώρισε την ακμή της) και πνευματικός πατέρας της οικογένειας του τελευταίου τσάρου, ταυτόχρονα ζούσε αληθινή ασκητική ζωή. Ως επαρχιούχος αρχιερεύς της Πολτάβας ο αρχιεπίσκοπος Θεοφάνης συμμετείχε στην Πανρωσική Σύνοδο των 1917/1918.

Ύστερα, στην εξορία ήταν μέλος της Ιεράς Συνόδου της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας της Διασποράς. Συνδύαζε μέσα στην προσωπικότητά του τις θετικές ιδιότητες του αρχιερέα, ασκητή, επιστήμονα και θεολόγο. Η εποχή μέσα στην οποία έζησε ο δεσπότης ήταν γεμάτη με συνταρακτικά γεγονότα και προβλήματα, που είχαν σχέση με τη Ρωσία και την Ρωσική Εκκλησία, και σε αυτή την εποχή ταραχών οι περισσότεροι αρχιερείς προσπαθούσαν να σώσουν την Εκκλησία από την απόλυτη εξαφάνιση. Όταν, όμως εμφανίστηκε κίνδυνος για την καθαρότητα της ορθόδοξης διδασκαλίας, δηλαδή κίνδυνος της εισήγησης του έργου του μητροπολίτη Αντωνίου Χραποβίτσκυ .



Το Δόγμα της Απολύτρωσης

Η Εμπειρία της Ορθόδοξης Κατηχήσεως (που ερχόταν σε αντίθεση με τη σωτηριολογική διδασκαλία της Εκκλησίας) ως διδακτικού εγχειριδίου στα εκκλησιαστικά σχολεία, ο αρχιεπίσκοπος Θεοφάνης υπήρξε πρώτος, που διαμαρτυρήθηκε και έστειλε στην Ιερά Σύνοδο μια θεολογική ανάλυση των παραπλανήσεων του προκαθημένου της Ρωσικής Εκκλησίας της Διασποράς. Ο μητροπολίτης Αντώνιος στην Κατήχησή του, επιδιώκοντας το νεοτερισμό, και θέλοντας να δώσει ένα ζωντανό πνεύμα στην ξηρή σχολαστική διδασκαλία, παρασύρθηκε πολύ και συνδυάζοντας τη θεολογία με τον ηθικισμό, άρχισε να θέτει τα ηθικά προβλήματα στην πρώτη γραμμή και τα θεολογικά μόνο στη δεύτερη. Στο πλαίσιο της δογματικής, ο συγγραφέας ταλαντεύεται από το ένα άκρο έως το άλλο, και απομακρυνόμενος από το σχολαστικισμό μπαίνει στη συμπάσχουσα αγάπη.

Η κριτική μελέτη του αρχιεπισκόπου Θεοφάνη Περί του Δόγματος της Απολύτρωσης (κατά της Κατηχήσεως του μητροπολίτη Αντωνίου) μπορεί δικαιολογημένα να χαρακτηρισθεί ως βαθιά επιστημονικό σύγγραμμα. Τα προσαγόμενα εκτεταμένα χωρία από τα συγγράμματα των μεγάλων διδασκάλων της Εκκλησίας αποδεικνύουν ότι οι αντιρρήσεις του αρχιεπισκόπου Θεοφάνη εναντίων της ηθικής θεωρίας του μητροπολίτη Αντωνίου βασίζονται πάνω στην αναγνωριζόμενη από την ορθόδοξη παράδοση ερμηνεία του κεντρικού δόγματος της χριστιανικής θρησκείας, ενώ οι δικές του σκέψεις, που είναι διατυπωμένες με ακρίβεια καθιστούν φανερή την ταύτιση της θεολογίας του με την αγιοπατερική διδασκαλία.

Οι αντιρρήσεις του αρχιεπισκόπου Θεοφάνη ήταν τόσο σοβαρές, που ακόμη και οι υποστηριχτές των απόψεων του μητροπολίτη Αντωνίου αναγνώρισαν τον αρχιεπίσκοπο ως τον πλέον σοβαρό κριτικό της θεολογίας του. Αυτή η μελέτη προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον μεταξύ των θεολόγων και έτσι ο στόχος της επιτεύχθηκε. Η Εμπειρία της Ορθόδοξης Κατηχήσεως όχι μόνο δεν έγινε διδακτικό εγχειρίδιο, αλλά και καταδικάστηκε ως σχεδόν αιρετική διδασκαλία. Το Περί του Δόγματος της Απολύτρωσης του αρχιεπισκόπου Θεοφάνη ακόμα και σήμερα παρουσιάζει ενδιαφέρον για όλους τους θεολόγους ως πολύ σοφό και άκρως επιστημονικό παράδειγμα δογματικής μελέτης.

Ο Κύριος έχει προεπιλέξει τον μελλοντικό Τσάρο

«Ο ερχομός του Αντίχριστου έρχεται σύντομα και είναι πολύ κοντά μας... Αλλά πριν τον ερχομό του Αντιχρίστου η Ρωσία θα πρέπει να αναστηλωθεί σίγουρα, για λίγο διάστημα… Και στην Ρωσία θα υπάρξει ένας Τσάρος διαλεγμένος από τον Κύριο τον Ίδιο. Θα είναι ένας άνθρωπος φλογερής πίστης, μεγάλου μυαλού και σιδερένιας θέλησης. Αυτά έχουν αποκαλυφθεί για αυτόν» «Δεν θα είναι ένας Ρωμανώφ, αλλά θα είναι η καταγωγή του από τους Ρωμανώφ, από την γραμμή τής μητέρας του…» «Δεν μιλώ από μόνος μου. Αλλά αυτά τα οποία έχω ακούσει από τους θεόπνευστους γέροντες, αυτά και σας μεταδίδω.

Ο Κύριος θα λυπηθεί την Ρωσία εξαιτίας αυτής της μικρής ομάδας πιστών που θα απομείνουν. Στην Ρωσία, οι γέροντες είπαν, σύμφωνα με την θέληση των ανθρώπων, η Μοναρχία, η Αυτοκρατορική δύναμη, θα ιδρυθεί πάλι … Ο Κύριος έχει προεπιλέξει τον μελλοντικό Τσάρο. Θα είναι ένας άνθρωπος της φλογερής πίστης, έχοντας το μυαλό μιας ιδιοφυΐας και την σιδερένια θέληση. Αρχικά θα φέρει την τάξη πίσω στην Ορθόδοξη Εκκλησία, αφαιρώντας όλους τους ψεύτικους, αιρετικούς και χλιαρούς ιεράρχες. Και πολλοί, πάρα πολλοί με λίγες εξαιρέσεις θα φύγουν, και νέοι, αληθινοί, ακλόνητοι ιεράρχες θα λάβουν την θέση τους. Θα είναι από τους Ρωμανώφ από την γραμμή της μητέρας του. Η Ρωσία θα γίνει μια πολύ δυνατή χώρα, αλλά μόνο «για λίγο καιρό»... Και τότε ο Αντίχριστος θα έλθει στον κόσμο, με όλους τους τρόμους τού τέλους, όπως περιγράφεται στο βιβλίο της Αποκαλύψεως...»

Η Ανατολή θα βαπτισθεί στη Ρωσία

Όταν η ανατολή θα γίνει δυνατότερη, όλα θα αρχίσουν να κλονίζονται. Οι αριθμοί είναι με την μεριά τους. Όχι μόνο αυτό, αλλά έχουν και νηφάλιους και εργατικούς ανθρώπους, ενώ εμείς μαστιζόμαστε από τον αλκοολισμό Θα έλθει μια εποχή στην οποία η Ρωσία θα γίνει κομμάτια. Στην αρχή θα την χωρίσουν, και μετά θα αρχίσουν να κατακλέβουν τον πλούτο της. Η Δύση θα κάνει τα πάντα να βοηθήσει στην καταστροφή της Ρωσίας και για ένα διάστημα θα παραδώσει το ανατολικό της κομμάτι στην Κίνα. Η Άπω Ανατολή θα πέσει στα χέρια της Ιαπωνίας, και η Σιβηρία στους Κινέζους, οι οποίοι θα αρχίσουν να μετακινούνται στην Ρωσία, να παντρεύονται ρωσίδες και στο τέλος με πονηριά και μαστοριά θα καταλάβουν την περιοχή της Σιβηρίας έως τα Ουράλια. Αλλά όταν η Κίνα θα θελήσει να προχωρήσει, η Δύση θα αντισταθεί και δεν θα το επιτρέψει. Η Ανατολή θα βαπτισθεί στην Ρωσία. Ολόκληρος ο ουράνιος κόσμος, μαζί με αυτούς οι οποίοι βρίσκονται επί της γης, το αντιλαμβάνονται αυτό, και προσεύχονται για την φώτιση όσων βρίσκονται στην Ανατολή».

Ο Αρχιεπίσκοπος Θεοφάνης «φωτογραφίζει» τον Πούτιν

«Με ρωτάτε για το κοντινό µέλλον και για τους έσχατους καιρούς. ∆εν µιλάω από δικά µου, αλλά δίνω την αποκάλυψη των Γερόντων: Ο ερχοµός του Αντίχριστου µοιάζει να είναι πολύ κοντά. Ο χρόνος που µας χωρίζει από αυτόν θα µπορούσε να µετρηθεί σε χρόνια ή σε δεκαετίες. Αλλά πριν τον ερχοµό του Αντίχριστου η Ρωσία θα πρέπει πάλι να αποκατασταθεί, – να είσθε σίγουροι, – για ένα µικρό χρονικό διάστηµα (εννοεί προφανώς την απαλλαγή από τον κομμουνισμό).

Και στην Ρωσία θα υπάρξει ένας Τσάρος (=βασιλιάς) εκλεγµένος από τον ίδιο τον Κύριο. Θα είναι ένας άνθρωπος µε ζέουσα πίστη, µεγάλο µυαλό και σιδερένια θέληση (Βλαδίμηρος Πούτιν). Αυτό έχει αποκαλυφθεί γι αυτόν. Θα περιµένουµε την εκπλήρωσιν των όσων έχουν αποκαλυφθεί. Κρίνοντας από διάφορα σηµάδια δεν πρόκειται να αργήσει…»



Ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός στην Πολτάβα

Ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός στη νότια Ρωσία ξεκίνησε με την ήττα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον πόλεμο με τη Ρωσία το 1774.

Βασικές αιτίες ήταν η κοινή ορθόδοξη βυζαντινή κληρονομιά Ρώσων και Ελλήνων, το γεγονός ότι η Αικατερίνη Β΄ ήταν αποφασισμένη να εισαγάγει μεταρρυθμίσεις στο πλαίσιο του Διαφωτισμού, καθώς και το ότι οι αυτοκρατορικές βλέψεις της Ρωσίας στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας συνέπεσαν χρονικά με τις επιθυμίες των Ελλήνων για εθνική χειραφέτηση από την οθωμανική κυριαρχία.

Ο Ευγένιος Βούλγαρης και ο Νικηφόρος Θεοτόκης, δύο Έλληνες κληρικοί στην υπηρεσία της αυτοκράτειρας και της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, έγιναν οι κύριοι πρωταγωνιστές του ελληνικού διαφωτιστικού ρεύματος στη νότια Ρωσία. Τα επιτεύγματά τους ως κληρικών, οι επιτυχίες τους στη διοίκηση, στη μετάφραση φιλοσοφικών και επιστημονικών έργων της Δύσης, στην εισήγηση και τη διδασκαλία της φυσικής φιλοσοφίας, στην ενίσχυση της ελεύθερης έρευνας, στην ακαδημαϊκή διδασκαλία, καθώς και στην προάσπιση των Ελλήνων της Ρωσίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, συναπαρτίζουν ό,τι ονομάζουμε Νεοελληνικό Διαφωτισμό. Η δραστηριότητά τους μετέτρεψε τη νότια Ρωσία στο χωνευτήρι μέσα στο οποίο συντελέστηκε η ανανέωση του ελληνικού κόσμου.

Όταν ο Βούλγαρης έφτασε στην Πολτάβα, το διοικητικό κέντρο της νέας του αρχιεπισκοπής, το χαμηλό επίπεδο των κληρικών τον έκανε να δυσανασχετήσει και πολύ σύντομα αποφάσισε να οργανώσει μια ιερατική σχολή. Για βοήθεια στο έργο του αυτό προσκάλεσε το φίλο και συμπατριώτη του Νικηφόρο Θεοτόκη (1731-1800).3Έως το 1776 ο Θεοτόκης είχε επίσης αναδειχτεί σε μία από τις εξέχουσες προσωπικότητες του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Όπως και ο Βούλγαρης, έτσι και αυτός είχε σπουδάσει στην Ιταλία και ήταν υπερασπιστής των σπουδών στη «νέα φιλοσοφία», δηλαδή στη γραμματική, ρητορική, ποιητική, λογική, φιλοσοφία, θεολογία, μαθηματικά, φυσική και αστρονομία. Μετά την παραμονή του στην Ιταλία επέστρεψε στην Κέρκυρα, χειροτονήθηκε ιεροδιάκονος και ίδρυσε μια δημόσια σχολή όπου διδασκόταν η «νέα φιλοσοφία». Το 1765 εγκατέλειψε την Κέρκυρα και, προτού φτάσει στη Ρωσία περίπου δέκα χρόνια αργότερα, ασχολήθηκε με τη διδασκαλία και το κήρυγμα στην Κωνσταντινούπολη και το Ιάσιο (στην Ακαδημία), δημοσίευσε έργα φυσικής, θεολογίας και ομιλητικής στη Λειψία και απέρριψε την πρόταση ανάδειξής του σε μητροπολίτη Φιλαδελφείας στη Βενετία.

Το 1779 ο Βούλγαρης αποχώρησε από την αρχιεπισκοπή και η Αικατερίνη ονόμασε διάδοχό του το Θεοτόκη. Ο Βούλγαρης παρέμεινε στην Πολτάβα για δύο χρόνια και το 1781, μετακινήθηκε προς την πόλη της Χερσώνας. Τελικά, απαλλαγμένος από τις ευθύνες του ως μητροπολίτη, ο Βούλγαρης στράφηκε ξανά προς τη διδασκαλία.

Συνέταξε μια σειρά από λόγια έργα που συνδέονταν με το γεωγραφικό χώρο στον οποίο δρούσε, και μετέφρασε τα Γεωργικά του Βιργιλίου. Το 1779 η μικρή σχολή που ίδρυσε ο Βούλγαρης καθιερώθηκε ως η Ιερατική Σχολή της Πολτάβα. Ο Θεοτόκης προχώρησε στη διεύρυνση του προγράμματος σπουδών, ώστε να συμπεριλάβει την ελληνική, τη γαλλική και τη γερμανική γλώσσα, την αριθμητική και το σχέδιο. Η Ιερατική Σχολή της Πολτάβα υπήρξε το πρώτο ιερατικό ίδρυμα στη Ρωσία που δίδασκε ελληνικά και σύγχρονες γλώσσες.

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ “ΜΑΚΕΛΕΙΟ”