Ο αρχαιοελληνικός μύθος για τον Κάτω Κόσμο του Άδη προέρχεται πιθανότατα από ένα σπήλαιο που βρίσκεται στον κόλπο του Διρού, στη Μάνη.
Πρόκειται για το σπήλαιο «Αλεπότρυπα», το οποίο οι αρχαιολόγοι εξερευνούν τις τελευταίες δεκαετίες, φέρνοντας στο φως σημαντικά ευρήματα, ορισμένα από τα οποία χρονολογούνται μάλιστα 9.000 χρόνια πριν, δηλαδή λίγο μετά την παλαιολιθική εποχή.
Επιπλέον, όπως ανακάλυψαν οι αρχαιολόγοι, το σπήλαιο χρησιμοποιούνταν σαν νεκροταφείο όπου λάμβαναν χώρα νεκρικές τελετές.
Η διαπίστωση αυτή, οδήγησε τους επιστήμονες στο συμπέρασμα ότι πιθανότατα ενέπνευσε τους μύθους για τον κόσμο του Άδη.
Στο σπήλαιο, που ανακαλύφθηκε κατά λάθος τη δεκαετία του ’50, ζούσαν εκατοντάδες άνθρωποι μέχρι αυτό να καταρρεύσει πριν από 5.000 χρόνια. Έτσι, καθίσταται ένας από τους αρχαιότερους προϊστορικούς οικισμούς της Ευρώπης. Ο Γιώργος Παπαθανασόπουλος, προκρίνει τη θεωρία ότι οι άνθρωποι της Νεολιθικής εποχής πίστευαν ότι εκεί ήταν η είσοδος για τον κάτω κόσμο. Σύμφωνα με τον ίδιο, τα κεραμικά δεν προέρχονται από την περιοχή της σπηλιάς αλλά ήρθαν από αλλού. «Οι ταφές και οι τελετουργίες έδιναν στο σπήλαιο μια αίσθηση του κάτω κόσμου. Είναι σαν τον Άδη, μαζί με το ποτάμι της Στυγός», σημειώνει ο Μάικλ Γκάλατι, συνεργάτης του Γιώργου Παπαθανασόπουλου. «Η “Αλεπότρυπα” υπήρχε πριν την Εποχή του Χαλκού, έτσι μπορούσαμε -κατά ένα τρόπο- να δούμε την αυγή της εποχής που οδήγησε στην εποχή των ηρώων της Ελλάδας», σημειώνει. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ακόμη, το γεγονός ότι οι ανασκαφές δεν έχουν ολοκληρωθεί. «Θα μπορούσαμε κάλλιστα να έχουμε ανθρώπους του Νεάντερταλ εκεί κάτω. Απλά, δεν έχουμε σκάψει αρκετά βαθιά ώστε να μάθουμε» λέει ο Μάικλ Γκάλατι. Μάλιστα, η παραπάνω θεωρία ενισχύεται από την ύπαρξη τεχνουργημάτων Νεάντερταλ που υπάρχουν σε σπηλιές στο διπλανό κόλπο. «Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι δεν θα υπάρχουν τέτοιες ενδείξεις και στην Αλεπότρυπα», τονίζει.
