Ένα από τα πιο θρεπτικά μπαχαρικά, ο κρόκος Κοζάνης, εκτός του ότι νοστιμίζει το φαγητό μας, συγκεντρώνει πολλαπλές φαρμακευτικές και αφροδισιακές ιδιότητες, περνώντας μπροστά στη λίστα με τα ωφέλιμα μπαχαρικά.
Κάτι ήξερε η Κλεοπάτρα που χρησιμοποιούσε το διάσημο αυτό μπαχαρικό στα καλλυντικά της, αφού ο κρόκος Κοζάνης ή η ελληνική ζαφορά όπως μπορεί επίσης να το συναντήσετε, συγκαταλέγεται στα πιο πολύτιμα μπαχάρια που έκαναν «θραύση» από τα αρχαία χρόνια.
Με τους κατοίκους της περιοχής της Κοζάνης να φυτεύουν τον κρόκο κάθε καλοκαίρι και να παίρνουν τα πολύτιμα στίγματα του λουλουδιού κάθε φθινόπωρο κάνοντας χειρωνακτική δουλειά, η ελληνική ζαφορά έχει φτάσει πλέον να ανήκει στην καλύτερη ποιότητα του εν λόγω μπαχαρικού στον κόσμο.
Μικρή ποσότητα του κρόκου χαρίζει τόσο χρώμα, όσο και τη λεπτή, πικάντικη γεύση του στα φαγητά, ειδικά σε ζυμαρικά, σούπες, ρύζι, κρέας, ψάρια, σάλτσες, σαλάτες, γλυκά, ροφήματα κ.ο.κ., η νοστιμιά του, όμως, δεν είναι το μόνο πλεονέκτημά του. Οι πολλαπλές του ιδιότητες ευεργετούν τον οργανισμό και την υγεία μας έσω κι έξω, γι’ αυτό άλλωστε δεν είναι τυχαίο που έχει τέτοια κατανάλωση παγκοσμίως και προστίθεται με κάθε ευκαιρία στη μαγειρική κάθε νοικοκυράς ανά τον κόσμο.
Kρόκος κοζάνης
Ο κρόκος Κοζάνης στο… μικροσκόπιο
Τα βαθυκόκκινα λεπτά νήματα που μας έχουν συστηθεί ως ζαφορά, προέρχονται από τα αφαιρούμενα στίγματα του λουλουδιού, τα οποία παίρνουν αυτή τη μορφή όταν αποξηραίνονται – αρκετή λεπτοδουλειά, αν φανταστείτε ότι για να πάρουμε 100 γραμμάρια κόκκινου κρόκου, χρειάζονται περίπου… 50 χιλιάδες στίγματα.
Τα κύρια δρώντα συστατικά του είναι η πικροκροκίνη και η κροκίνη, ενώ άλλα συστατικά του είναι η λυκοπίνη, η ζεαξανθίνη, η βιταμίνη Β και Β2, το καρωτίνιο α-β και γ, οι υδατάνθρακες και το αιθέριο έλαιο.
Η κροκετίνη που προέρχεται από την κροκίνη, είναι ένα καροτενοειδές που απομονώνεται από τον κρόκο και είναι υπεύθυνο για το κόκκινο χρώμα του, ενώ έχει πολλαπλές ιδιότητες στην ιατρική, αφού αποτελεί αντιοξειδωτικό και αντιφλεγμονώδη παράγοντα. Από την άλλη, η πικροκροκίνη μας δίνει τη σαφρανάλη, η οποία είναι αυτή που δίνει το χαρακτηριστικό άρωμα στον κρόκο και την πικρότητα που αφήνει στη γεύση.
Και γευστικός και ωφέλιμος για την υγεία
Με χρήσεις του στη ζαχαροπλαστική, τη φαρμακευτική, τη μαγειρική, την τυροκομία, την ποτοποιία και άλλους κλάδους (ακόμη και στη ζωγραφική, με τους βυζαντινούς ζωγράφους να τον χρησιμοποιούν ευρέως), ο κρόκος Κοζάνης έχει μπει πλέον για τα καλά στις ζωές μας, με σκοπό εκτός από τη γεύση, να μας μεταφέρει τις πολύτιμες ιδιότητές του.
Πώς μπορεί να μας ωφελήσει;
- Έχει αντικαρκινικές ιδιότητες: Σύμφωνα με μελέτη του εργαστήριου Γενικής Χημείας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών σε συνεργασία με το γαλλικό Laboratoire de Spectroscopie Biomoléculaire, U.F.R de Pharmacie, οι κροκίνες που περιέχονται στα στίγματα του κρόκου είναι ασυνήθιστα υδατοδιαλυτά καροτενοειδή, τα οποία βρέθηκε ότι μπορούν να αναστείλουν τον πολλαπλασιασμό των λευχαιμικών κυττάρων. Συν τοις άλλοις, ο κρόκος έχει βρεθεί πως δρα ενάντια σε ορισμένους τύπους καρκίνου συμπεριλαμβανομένου του νευροβλαστώματος, του καρκίνου του μαστού και του αδενοκαρκινώματος του παχέος εντέρου.
- Ασκεί αντιοξειδωτική δράση: Τα αντιοξειδωτικά και ιδιαιτέρως τα καροτενοειδή του, στα οποία περιλαμβάνονται και οι κροκίνες, σημειώνουν σημαντική ευνοϊκή επίδραση στην επιδερμίδα όσον αφορά την έκθεσή της στον ήλιο, ενώ η αντιοξειδωτική δράση του μπαχαρικού επεκτείνεται και στον καρδιακό μυ, ανακόπτοντας την αύξηση της απόπτωσης των μυϊκών ινών. Ενδιαφέρον, μάλιστα, παρουσιάζει και το γεγονός ότι στην ισπανική Βαλένθια σημειώνεται μειωμένη συχνότητα εμφραγμάτων, που αποδίδεται στην ευρεία κατανάλωση κρόκου στην περιοχή.
- Βοηθά στη μείωση της αρτηριακής πίεσης: Σύμφωνα με πειράματα σε ποντικούς, η χορήγηση κρόκου φάνηκε να συντελεί στη μείωση της αρτηριακής πίεσης, με τους συγγραφείς της μελέτης να κάνουν λόγω για τη σπουδαιότητα της αντιοξειδωτικής του δράσης.
- Βελτιώνει τη μνήμη: Τα νέα είναι ελπιδοφόρα για όσους συνεχώς ξεχνούν που έβαλαν τα κλειδιά τους, τα γυαλιά τους και την τσάντα τους, αφού Ιάπωνες ερευνητές παρουσίασαν κλινική εφαρμογή του κρόκου για βελτίωση μνήμης, με το σχετικό σκεύασμα να κυκλοφορεί ήδη στην Ιαπωνία. Η δράση αυτή έχει μέχρι στιγμής αποδειχτεί με βεβαιότητα σε ποντικούς και μάλλον έρχεται και η σειρά των ανθρώπων…
- Φροντίζει τα μάτια μας: Παρ’ όλο που για την ηλιακή οφθαλμοπάθεια δεν υπάρχει παραδεκτή θεραπεία, η χορήγηση κρόκου φαίνεται να αποτελεί μια ενδιαφέρουσα πρόταση, αφού σε πειραματικό μοντέλο που μιμείται τις βλάβες του οφθαλμού στον άνθρωπο, τα αποτελέσματα υπήρξαν ενθαρρυντικά.
- Ευεργετεί το πεπτικό και τα νεφρά: Στη λαϊκή ιατρική, ο κρόκος Κοζάνης θεωρείται άριστο φάρμακο για τις ασθένειες του στομάχου, ενώ διευκολύνει την πέψη και αυξάνει την όρεξη. Από πολλούς ερευνητές υποστηρίζεται ότι καταπραΰνει τους πόνους των νεφρών, ενώ περιορίζει τις γαστραλγίες και τους νευρικούς κολικούς.
- Έχει αφροδισιακές ιδιότητες: Οι αρχαίοι φαίνεται να αποδίδουν στον κρόκο αφροδισιακές ιδιότητες, ενώ πολλοί συγγραφείς τον συνδέουν με τον έρωτα και τη γονιμότητα και πολλοί ειδικοί αναφέρονται σε αυτόν ως ένα πολύ καλό τονωτικό. Οι αφροδισιακές του ιδιότητες φαίνεται να οφείλονται και πάλι στην κροκίνη και όσοι ενδιαφέρονται να κάνουν πιο… πικάντικη όχι μόνο τη μαγειρική τους, αλλά και τη σεξουαλική τους ζωή, ο κρόκο Κοζάνης μπορεί να συμβάλλει.
- Βελτιώνει την επιδερμίδα με ακμή: Ο κρόκος Κοζάνης μπορεί να έχει και εξωτερική χρήση και να δράσει ευεργετικά σε περιπτώσεις παρουσίας σπυριών στο δέρμα, φλεγμονών, αλλά και σε παθήσεις του στήθους.
Σε ποιες μορφές θα τον βρείτε και τι να προσέξετε
Ο κρόκος Κοζάνης διατίθεται στην αγορά, κατά κανόνα, με τη μορφή μιας ευλύγιστης υγροσκοπικής μάζας από νήματα που προέρχονται από τα αποξηραμένα στίγματα των λουλουδιών. Μπορείτε, ακόμη, να τον βρείτε και σε μορφή σκόνης, η οποία προέρχεται από το άλεσμα των νημάτων και στο εμπόριο διακρίνεται με τα ονόματα των περιοχών από τις οποίες παράγεται. Τον ελληνικό κρόκο, θα τον βρείτε ως κρόκο Κοζάνης και την ποιότητά του εξωτερικά μπορείτε να την προσδιορίσετε μέσω του χρώματος, του μεγέθους των στιγμάτων και του αρώματός του. Το χρώμα του πρέπει να είναι διακριτικό, βαθύ σκούρο κόκκινο, με μυρωδιά αρκετά χαρακτηριστική έως έντονη.
Πώς μπορείτε να τον απολαύσετε;
Όσοι τον έχετε δοκιμάζει, γνωρίζετε ότι ο κρόκος Κοζάνης, σαν μπαχαρικό, προσθέτει στο φαγητό ένα λεπτό άρωμα, όμορφο κίτρινο χρώμα και πικάντικη γεύση, ενώ είναι απαραίτητο να χρησιμοποιείται στις ποσότητες που αναφέρονται στις συνταγές, προκειμένου να μην αλλοιωθεί η γεύση των φαγητών. Όταν ο κρόκος είναι σε μορφή σκόνης πρέπει να προστίθεται στο φαγητό διαλυμένος σε νερό, ενώ τα στίγματα πρέπει να μουλιάζουν σε ένα φλιτζάνι νερό 1 ώρα πριν το μαγείρεμα και στη συνέχεια προσθέτουμε στο φαγητό, είτε τα στίγματα μαζί με το νερό, είτε το σουρωμένο νερό.
Χρησιμοποιήστε τον στα φαγητά σας (σε πατάτες με κοτόπουλο, σε ριζότο με θαλασσινά, σε κεφτεδάκια, στο αρνί, στο χοιρινό, στην κρεμμυδόσουπα κ.ά.), στα γλυκά σας (στο χαλβά, στο γαλακτομπούρεκο, στο κέικ, στο παγωτό κ.ά.) και στα ροφήματά σας (στο τσάι, στη λεμονάδα, σε αρωματικούς καφέδες, στο λικέρ κ.ά.) και απολαύστε τη χαρακτηριστική του γεύση ανά πάσα στιγμή της ημέρας, ευεργετώντας τον οργανισμό σας από την κορυφή ως τα νύχια.
