Τὸ σπήλαιο τοῦ Κύκλωπος βρίσκεται νότια τοῦ χωριοῦ τῆς Μάκρης, σὲ μικρὴ ἀπόσταση ἀπὸ τὴ θάλασσα, περίπου 11χλμ. δυτικά τῆς Ἀλεξανδρουπόλεως.
«…ἀλλ᾽ ὅτε δὴ τὸν χῶρον ἀφικόμεθ᾽ ἐγγὺς ἐόντα,
ἔνθα δ᾽ ἐπ᾽ ἐσχατιῇ σπέος εἴδομεν ἄγχι θαλάσσης,
ὑψηλόν, δάφνῃσι κατηρεφές. ἔνθα δὲ πολλὰ
μῆλ᾽, ὄιές τε καὶ αἶγες, ἰαύεσκον· περὶ δ᾽ αὐλὴ
ὑψηλὴ δέδμητο κατωρυχέεσσι λίθοισι
μακρῇσίν τε πίτυσσιν ἰδὲ δρυσὶν ὑψικόμοισιν.
ἔνθα δ᾽ ἀνὴρ ἐνίαυε πελώριος, ὅς ῥα τὰ μῆλα
οἶος ποιμαίνεσκεν ἀπόπροθεν· οὐδὲ μετ᾽ ἄλλους
πωλεῖτ᾽, ἀλλ᾽ ἀπάνευθεν ἐὼν ἀθεμίστια ᾔδη…»
ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ, ρ. Ι, στ.181-189
~~~
«…Κι ὅταν σὲ τόπο φτάσαμε ποὺ δὲν ἦταν ἀλάργα,
εἴδαμε ἀπόμερη σπηλιὰ κοντᾶ κοντᾶ στὸ κύμα,
ψηλὴ καὶ δαφνοσκέπαστη, κι ἄπειρα ἐκεῖ κοπάδια
γιδοπροβάτων στάλιζαν καὶ αὐλὴ εἶχε γύρω γύρω
ψηλὴ μὲ πέτρες μὲς στὴ γῆς χωμένες, καὶ μὲ πεύκους
μεγάλους κι ἀψηλόκορφες βελανιδιὲς φραγμένη.
Ἄντρας θεόρατος ἐκεῖ καθόντανε, ποὺ μόνος
τ’ ἀρνιά βοσκοῦσε ἀπόμερα μῆτε ἔσμιγε τοὺς ἄλλους,
μόν’ τὸ κακὸ λογάριαζε στὴν ἐρημιά ποὺ ζοῦσε.…»
ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ, ρ. Ι, στ.181-189, ἀπόδοση Ζήσιμου Σίδερη
Ἔτσι περιγράφει ὁ Ὅμηρος, μέσα ἀπὸ τὰ μάτια τοῦ Ὀδυσσέως, τὸ σπήλαιο τοῦ Κύκλωπος.
Ὁ Ὀδυσσεύς, φεύγοντας ἀπὸ τὴν Τροία, ἔφτασε στὸ βασίλειο τῶν Κικόνων, ποὺ κατοικούσε ἀνάμεσα στὴ σημερινὴ λίμνη Βιστονίδα καὶ τὶς ἐκβολὲς τοῦ ποταμοῦ Ἔβρου. Ἐκεῖ, σύμφωνα μὲ τὸν Ὅμηρο, ἦταν τὸ σημεῖο ἀνάπαυλας τοῦ Ὀδυσσέως καὶ τὸ πεδίο συγκρούσεως μὲ τὸν Κύκλωπα Πολύφημο, ὁ ὁποῖος χάρισε τὸ ὄνομά του στὸ σπήλαιο.
Στὸ χῶρο ὑπάρχουν ἲχνη ἀνθρώπινης παρουσίας ἀπὸ τὴν προϊστορικὴ καὶ τὴν νεολιθικὴ ἐποχὴ καὶ εὐρήματα ἀπὸ τὴν περίοδο τῆς βυζαντινῆς κυριαρχίας.
